मृत्यूपूर्वी मृत जीवन – एक वृद्धाच्या अस्तित्वाचा संघर्ष!
"ज्याने संपूर्ण आयुष्य आपल्या तत्वांवर, आपल्या स्वभावावर जगले, अशा माणसाला जर वृद्धापकाळात दुर्दैवाने दुसऱ्यांवर अवलंबून राहावे लागले आणि त्या दुसऱ्यांनी त्याला आपला स्वभाव बदलण्याचा सल्ला दिला, तर तो वृद्ध त्याचे आयुष्य मृत्यूपूर्वीच मृत झालेल्या अवस्थेत जगतो!"
-©ॲड.बी.एस.मोरे, २०.४.२०२५
ही विचारसरणी केवळ एक भावनिक प्रतिक्रिया नाही, तर ती एका खोल सामाजिक, मानसिक व आध्यात्मिक वास्तवाची जाणीव करून देते.
स्वातंत्र्याची किंमतः
मानवी आयुष्यात स्वातंत्र्य हीच खरी संपत्ती असते. ज्याने आपले संपूर्ण आयुष्य स्वतःच्या निर्णयांवर, तत्वांवर व नितीमूल्यांवर उभे केले असते, त्याच्या अस्तित्वाची ओळख हीच असते – "मी माझा!" पण वृद्धापकाळात जर त्याला आजार, आर्थिक संकट, किंवा सामाजिक दुर्लक्ष यामुळे दुसऱ्यांवर अवलंबून राहावे लागले, तर तो अवलंबित्व फक्त शारीरिक मर्यादा नाही, ती एका व्यक्तिमत्त्वाच्या गळ्याभोवती आलेली शृंखला असते.
स्वभाव बदलण्याचा दबाव – आत्म्याचा मृत्यूः
वृद्ध माणसाला "तुमचा स्वभाव बदलावा लागेल, परिस्थितीशी जुळवून घ्यावं लागेल" हे जे सांगितलं जातं, ते वरवर पाहता योग्य वाटेल. पण खरे पाहता, हे सांगणं म्हणजे त्याच्या पूर्ण आयुष्याच्या प्रवासावर शंका घेणे आहे. ही बदलाची मागणी एखाद्याच्या चिरकाल स्थिर असलेल्या मूल्यांचं अस्तित्व नाकारण्यासारखी असते.
वास्तविक, वृद्ध माणसाला जगायला हवे ते स्वतःसारखं, कोणाच्या चौकटीत नाही. त्याला बदलायला सांगणे म्हणजे त्याच्या आयुष्याच्या संपूर्ण कथानकात बदल सुचवणे, आणि तेही शेवटच्या प्रकरणात! हे म्हणजे जणू लेखकाला शेवटी त्याची शैली बदलायला सांगणे!
जिवंत पण मृत जीवनः
जो आपल्याला समजत नाही, तो आपल्याला 'मोडून' चालवतो. आणि एकदा का माणूस मोडला, की मग तो फक्त शरीराने जिवंत राहतो, पण आत्मा मरतो. अशा अवस्थेला आपण 'मृत्यूपूर्वी मृत जीवन' असे म्हणू शकतो.
समाजाची जबाबदारीः
हा विचार समाजासाठीही आरसा आहे. आपण वृद्धांची सेवा करतो, पण त्यांना समजून घेतो का? आपण त्यांच्या गरजा पूर्ण करतो, पण त्यांच्या स्वभावाला, अस्तित्वाला सन्मान देतो का? वृद्ध होणे म्हणजे केवळ शरीराचे थकणे नाही, तर आयुष्याच्या सर्व अनुभवांचे सार घेऊन आयुष्याकडे पाहणे. त्यांना 'तुमचं चुकतंय' असं सांगणं म्हणजे त्या सारालाच अमान्य करणं आहे.
निष्कर्षः
वृद्धापकाळात स्वतःच्या अस्तित्वाशी तडजोड करणे ही केवळ परिस्थितीची गरज नसावी, तर समाजाने त्यांना स्वाभिमानाने जिण्याची संधी द्यावी. कारण जोपर्यंत माणूस स्वतःसारखा जगतो, तोपर्यंत तो खरंच जगतो. नाहीतर तो "जिवंत असूनही मृत" असतो.
©ॲड. बी.एस.मोरे, विचार माझा, विस्तार चॕट जीपीटीचा, २०.४.२०२५
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा