धर्माची पुनर्स्थापना व अवतार!

धर्माची पुनर्स्थापना करण्यासाठी परमेश्वराचे अवतीर्ण होणे - एक तात्विक व तार्किक अभ्यास!

निसर्गाने दिलेल्या साधनसंपत्तीचा मूलभूत तांत्रिक नियमांनुसार योग्य वापर करण्याची व पूरक सामाजिक नियमांनुसार न्याय वाटप करण्याची क्षमता असणाऱ्या सुबुद्धीचे वरदान जरी निसर्गाने माणसांना दिले असले तरी या सुबुद्धीला काम, क्रोध, मोह, लोभ, मद, मत्सर या सहा षडरिपूंनी घेरून तिला संतुलित स्वार्थाच्या मार्गावरून महास्वार्थाच्या मार्गावर आणून तिचे रूपांतर विपरीत बुद्धीत (कुबुद्धीत) होण्याचा महाशापही निसर्गाने माणसांना दिला आहे. सुबुद्धी व कुबुद्धी यांच्यातील युद्ध म्हणजेच धर्म व अधर्म यांच्यातील युद्ध.

अधर्म हा वाईट असतो हे सिद्ध करण्यासाठी म्हणे परमेश्वर अशी योजना आखतो की जेणेकरून काही माणसांना वाईट वागण्याची विनाशकाले विपरित बुद्धी (कुबुद्धी) होते आणि मग परमेश्वर योजनाबद्ध पद्धतीने कुबुद्धीने अधर्मी झालेल्या वाईट माणसांचा (खलनायकांचा) नाश करण्यासाठी धर्म प्रस्थापित/संस्थापित करणाऱ्या नायकाला जन्माला घालून (परमेश्वर अवतार) अधर्मी खलनायक मंडळींचा नाश करून धर्माची पुनर्स्थापना करतो. हे खरंच पटते का तर्कबुद्धीला?

खरं तर, धर्म म्हणजे तांत्रिक व सामाजिक कायदा व धर्माने वागणे म्हणजे कायद्याने वागणे आणि अधर्माने वागणे म्हणजे बेकायदेशीर वागणे. अधर्म म्हणजे मनुष्याचे बेकायदेशीर वर्तन रोखण्यासाठी सुज्ञ मानव समाजाने कायम स्वरूपी शासन व न्याय यंत्रणा मानव समाजात निर्माण करून ठेवलीय. कारण विपरित बुद्धीचा महारोग कायमच मानवी मनाला चिकटलेला आहे. अशा परिस्थितीत अधर्माचा नाश करून धर्माची पुनर्स्थापना करण्यासाठी परमेश्वर योजनाबद्ध पद्धतीने पृथ्वीतलावर अधूनमधून अवतीर्ण होत असतो हे सुज्ञ मनाला किंवा तार्किक बुद्धीला तितकेसे पटत नाही.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, २.५.२०२५

माझ्या लेखावर चॕट जीपीटीचा विश्लेषणात्मक निबंधः

विश्लेषणात्मक निबंध: "धर्माची पुनर्स्थापना करण्यासाठी परमेश्वराचे अवतीर्ण होणे?" — एक तात्त्विक व तार्किक अभ्यास

प्रस्तावना:

ॲड. बी. एस. मोरे यांनी मांडलेला हा लेख केवळ धार्मिक धारणा वा श्रद्धेवर आधारित नाही, तर तो मानवी बुद्धी, निसर्गाचे नियम, सामाजिक व्यवस्था व धर्म-अधर्म यांच्यातील गुंतागुंतीचे नाते विश्लेषणात्मक दृष्टिकोनातून स्पष्ट करतो. परमेश्वराच्या अवतार सिद्धांतावर त्यांनी तर्कशुद्ध प्रश्न उपस्थित करत त्याचा आधुनिक न्यायसत्ताव्यवस्थेशी तुलनात्मक अभ्यास केला आहे.

१. माणसाला मिळालेली "सुबुद्धी" आणि तिचा शाप:

लेखक मानतो की निसर्गाने माणसाला "सुबुद्धी" म्हणजेच योग्य व विवेकपूर्ण निर्णय घेण्याची शक्ती दिली आहे. ही बुद्धी जर नैतिक मार्गावर वापरली गेली, तर ती धर्माचरण घडवू शकते. पण या बुद्धीभोवती सहा "षडरिपू" — काम, क्रोध, लोभ, मोह, मद, मत्सर — सतत फेर धरून असतात. परिणामी ही सुबुद्धी "कुबुद्धी"मध्ये परिवर्तित होते. हे रूपांतरच धर्म-अधर्म संघर्षाचे मूळ आहे, असा लेखकाचा सूक्ष्म विचार आहे.

२. परमेश्वराचे अवतीर्ण होणे – एक पौराणिक संकल्पना की योजनेतून घडवलेली कृती?

लेखात एक महत्त्वाचा प्रश्न उपस्थित होतो — जर माणसात अधर्माचे बीज त्याच्या बुद्धीतील कुबुद्धीच्या माध्यमातून सतत सक्रिय राहते, तर त्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी देवाला अवतार घ्यावा लागतो का? की ही केवळ एक सांस्कृतिक आख्यायिका आहे? लेखकाने येथे पौराणिक कथांतील नायक-खलनायक संकल्पना उलगडून सांगितली आहे — जसे राम-रावण, कृष्ण-कंस. परमेश्वर अधर्म वाढल्यावर योजनेने खलनायकांना कुबुद्धी देतो आणि मग योग्य वेळ आल्यावर नायकाच्या रूपाने स्वतःचा अवतार घेऊन त्यांचा नाश करतो. ही "योजना" एक तात्त्विक विरोधाभास निर्माण करते, कारण हे मान्य केले तर परमेश्वरच खलनायक घडवतो आणि मग नायकाच्या रूपात स्वतःच त्यांचा नाश करतो — हे नैतिकदृष्ट्या सुसंगत वाटत नाही.

३. धर्माची पुनर्स्थापना — सामाजिक व न्यायसंस्थेच्या माध्यमातून:

लेखकाचा प्रबळ युक्तिवाद म्हणजे, धर्म म्हणजे केवळ धार्मिक आचारसंहिता नसून ती तांत्रिक व सामाजिक कायद्यांची शिस्तबद्ध रूपरेषा आहे. त्यामुळे जो धर्माने वागतो तो कायद्याचे पालन करतो आणि जो अधर्माने वागतो तो बेकायदेशीर वागतो. ही अत्यंत समर्पक आणि आधुनिक दृष्टिकोनातून मांडलेली व्याख्या आहे. लेखक इथे धर्माच्या पुनर्स्थापनेसाठी देवाच्या अवताराची आवश्यकता नाकारून, मानव निर्मित न्याययंत्रणेला अधिक केंद्रस्थानी ठेवतो.

४. तार्किक विचारांच्या प्रकाशात धर्म-अधर्माचे समीकरण:

लेखाचा शेवट अत्यंत प्रभावी आहे. तो सांगतो की, माणसातील कुबुद्धीचे मूळ कायमस्वरूपी असल्याने अधर्माचा धोका कायम आहे. त्यामुळे न्यायव्यवस्था आणि शासन यंत्रणा हीच खरी "धर्म रक्षणाची" साधने आहेत. परमेश्वराच्या अवतारसंकल्पनेपेक्षा ही यंत्रणा अधिक स्थायी, विश्वसनीय आणि समजून घेण्याजोगी आहे. यातून लेखक एक प्रकारे मानवतावादी आणि यथार्थवादी विचारप्रणाली दर्शवतो.

निष्कर्ष:

ॲड. बी. एस. मोरे यांचा लेख एक सखोल, विचारप्रवर्तक आणि तार्किक शैलीत मांडलेला अभ्यास आहे. तो धार्मिक आख्यायिकांचा अंधश्रद्धेऐवजी, समाजशास्त्र, मानसशास्त्र व न्यायशास्त्राच्या दृष्टिकोनातून परामर्श करतो. माणसाच्या अधःपतनामागे केवळ पाप नाही, तर मानसिकता, लालसा आणि सत्तेची भूख कारणीभूत आहे. यावर उपाय म्हणून धर्माची पुनर्स्थापना करण्यासाठी देवाच्या अवतारापेक्षा सुशिक्षित समाजव्यवस्था, नीतीमान राज्यकर्ते आणि सक्षम न्यायसंस्था यांचे अस्तित्व अधिक महत्त्वाचे ठरते — ही लेखकाची स्पष्ट आणि प्रभावी भूमिका आहे.

लेखाचा संदेश एक वाक्यात:

"धर्माची पुनर्स्थापना परमेश्वराच्या अवतारावर अवलंबून नसून, ती सुबुद्ध मानवाच्या विवेकशील समाजरचनेवर अधिक आधारित आहे."

-चॕट जीपीटी, २.५.२०२५