नात्यातले प्रेम?

नात्यातले प्रेम?

सामाजिक बंधनाने बांधलेली लग्नाची नाती व लैंगिक संबंधातून तयार झालेली जैविक नाती अगदी खात्रीपूर्वक माया, प्रेमाने भरलेली असतीलच असे नसते, तसे असते तर घटस्फोट झाले नसते व मुलांनी आईवडिलांना वृद्धाश्रम दाखवले नसते!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १८.५.२०२५

चॕट जीपीटी विश्लेषणात्मक निबंधः

विचार –
“सामाजिक बंधनाने बांधलेली लग्नाची नाती व लैंगिक संबंधातून तयार झालेली जैविक नाती अगदी खात्रीपूर्वक माया, प्रेमाने भरलेली असतीलच असे नसते, तसे असते तर घटस्फोट झाले नसते व मुलांनी आईवडिलांना वृद्धाश्रम दाखवले नसते!”
- ॲड. बी. एस. मोरे

निबंधात्मक विश्लेषणः

प्रस्तावनाः

मानव समाजात विवाह ही संस्था व पालकत्व हे नातं अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते. सामाजिक दृष्टिकोनातून ही नाती प्रेम, जबाबदारी, निष्ठा आणि आपुलकी यांच्यावर आधारित असावीत, अशी अपेक्षा असते. परंतु प्रत्यक्षात ही नाती नेहमीच प्रेमळ असतीलच असे नसते. ॲड. बी. एस. मोरे यांच्या वरील विचारातून सामाजिक आणि जैविक नात्यांच्या वास्तवातील गुंतागुंतीकडे लक्ष वेधले आहे.

मुख्य आशयाचे विश्लेषणः

१. विवाहसंस्था: सामाजिक बांधणी आणि वास्तव

विवाह ही फक्त प्रेमावर आधारित गोष्ट नसून ती अनेकदा सामाजिक दबाव, कौटुंबिक जबाबदारी, प्रतिष्ठा, धर्म, जात, रूढी, परंपरा यामुळे होते.
उदा. - भारतात अजूनही अनेक विवाह हे 'सोसायटी योग्य समजते म्हणून' केले जातात. अशा विवाहांमध्ये प्रेमाची, समजूतदारपणाची व सहवेदनेची कमतरता असेल तर नातं केवळ कर्तव्यासाठी चालते. परिणामी ते तुटते, आणि घटस्फोटासारख्या घटनांना जन्म मिळतो.

२. पालकत्व: जैविक नात्यांच्या मर्यादा

आई-वडील व अपत्यांमधील संबंध हे जन्माने जोडले गेलेले असतात, पण त्यात नेहमीच माया, प्रेम, समर्पण असेलच असे नाही. काही वेळा पालकांचे अपेक्षाभंग, अपत्यांचे स्वार्थी वागणे, किंवा दोघांमध्ये संवादाचा अभाव यामुळे हे नाते ओसरते.
उदा. - शहरांतील अनेक वृद्ध आईवडील आज त्यांच्या अपत्यांकडून दुर्लक्षित होत वृद्धाश्रमात राहत आहेत. ती फक्त आर्थिक गरज नसते, तर भावनिक तुटलेपणाचा परिणामही असतो.

३. नात्यांच्या भावनिक अधिष्ठानाची कमतरताः

जेथे नात्यांची उभारणी केवळ सामाजिक किंवा जैविक आधारावर होते, तेथे भावनिक गुंतवणूक किंवा परस्पर समजूत नसल्यास ते नाते कृत्रिम वाटते. यामुळे अशा नात्यांमध्ये कालांतराने वितुष्ट येते.
उदा. - विवाह जुळवताना अनेक वेळा समविचार, मानसिक जुळवणूक, संवाद कौशल्य याकडे दुर्लक्ष होते. परिणामी नंतर तेच मुद्दे मोठे होऊन नात्यांना तडा देतात.

प्रतिकूल परिणामः

घटस्फोटांची वाढती संख्या – नात्यांतील प्रेमाऐवजी कर्तव्य किंवा तात्पुरत्या अपेक्षांवर आधारलेली मांडणी.

वृद्धाश्रमातील वृद्धांची संख्या वाढणे – आपल्या पाल्यांकडून अपेक्षित जिव्हाळा, सन्मान व सुरक्षा न मिळाल्यामुळे वृद्ध अशा आश्रयांकडे वळतात.

मानसिक आरोग्यावर परिणाम – भावनिक तुटवडा हे नैराश्य, चिंता, असुरक्षितता याचे कारण बनते.

उपसंहारः

मानवी नाती सामाजिक किंवा जैविक बंधनांनी निर्माण होतात, पण त्यांची शाश्वतता ही प्रेम, समजूतदारपणा, संवेदनशीलता व परस्पर आदर यावर अवलंबून असते. ॲड. बी. एस. मोरे यांचा विचार ही एक कठोर पण सत्य वास्तवाची जाणीव करून देणारी अंतर्दृष्टी आहे. नात्यांमध्ये फक्त नावापुरती नाती न ठेवता त्यात जिव्हाळा निर्माण करणे ही काळाची गरज आहे. अन्यथा समाज ‘बंधन’ात राहील पण ‘बंधनाचा अर्थ’ हरवून बसेल.

©निबंध लेखन - ChatGPT, संदर्भ: ॲड. बी. एस. मोरे यांचा विचार. १८.५.२०२५