फोटो!

फोटो!

या लेखातील लघुकथेची संकल्पना माझी, विचार माझे आहेत पण या कथेला शब्दरूप चॕट जीपीटीने दिले आहे. अर्थात विचार माझे शब्द चॕट जीपीटीचे अशी भागीदारी या लघु कथेत आहे.

सर्वसाधारणपणे माणसे माणूस मेल्यावर त्याचा अंत्यविधी संपला की त्याला फोटोत घालतात व त्या फोटोला हात जोडून त्याचा आता काही उपयोग नाही म्हणून त्या फोटो  कडे पाठ फिरवून निघून जातात पण काही माणसांचे दुर्दैव हे की त्यांना जिवंतपणीच फोटोत घातले जाते व त्यांच्या भावना, बुद्धी व ज्ञानाकडे त्यांच्या आपल्याच माणसांकडून दुर्लक्ष केले जाते.

अनंतराव पाटील, एक प्रामाणिक आणि कर्तव्यदक्ष शिक्षक. जीवनभर मुलांना ज्ञानदान करत राहिले. शिस्त, आदर्श, आणि विवेक यांच्या आधारावर त्यांनी आपल्या आयुष्याची इमारत उभी केली. पण निवृत्तीनंतर त्या इमारतीचा पाया कोसळला नाही, तरी त्यावर कोणीही लक्ष दिलं नाही.

सकाळी सकाळी उठून बातम्या वाचणं, वर्तमानपत्राच्या एखाद्या लेखावर चिंतन करणं, आणि मग चहासोबत घरच्यांशी थोडं बोलण्याचा प्रयत्न करणं—हा त्यांचा दिनक्रम होता. पण घरच्यांना आता वेळ नव्हता.

"बाबा, आता एवढं विचार करू नका हो. आराम करा!"
"जग बदललंय आता, तुमच्या काळातलं नव्हतं काही!"

सायली, सून, ऑफिसला जायला निघताना केवळ औपचारिकतेसाठी विचारायची, "औषध घेतलंत का?" आणि उत्तर ऐकण्याआधीच तिचं लक्ष पुन्हा मोबाईलवर जायचं.

मुलगा निलेश शहरातल्या मोठ्या कंपनीत अधिकारी झाला होता. त्याच्या यशात वडिलांनी घातलेलं योगदान तो कधी मान्य करत नव्हता. त्याला वाटायचं, बाबांनी फारसं काही केलं नाही—फक्त शाळेत शिकवत बसले.

एके दिवशी अनंतरावांनी सहज बोलता बोलता काही वाङ्मयपर विचार मांडले. अपेक्षा होती की घरातील कुणीतरी ऐकेल, चर्चा करेल, त्यांना पुन्हा ‘विचारांचा जीवंतपणा’ अनुभवायला मिळेल.
पण निलेश चिडून म्हणाला,
"बाबा, आता तुमचं बोलणं कंटाळवाणं झालंय. कधी एकदा हे फोटो लावून शांत होता, असं वाटायला लागलंय!"

हे वाक्य त्यांच्या काळजात पटलं… जिवंतपणीच त्यांना ‘फोटोमधल्या व्यक्ती’सारखी वागणूक दिली गेली होती.

त्यादिवशी ते काही न बोलता घराबाहेर पडले. गावातल्या जुन्या लायब्ररीत जाऊन बसले. पुस्तकांमध्ये हरवले. एका कोपऱ्यात त्यांचा हातात ‘ज्ञानेश्वरी’ होता, पण डोळे मिटलेले होते.

लायब्ररीवाल्याने त्यांच्या कुटुंबाला कळवलं,
"पाटील गुरुजी गेले... पण शेवटपर्यंत त्यांनी पुस्तकांचा, विचारांचा सहवास सोडला नाही."

दुसऱ्या दिवशी त्यांच्या घरी फोटो लावण्यात आला. हार चढवण्यात आला. अनेकजण आले, म्हणाले:
"खूप थोर माणूस होता, त्यांचं विचारसंपन्न जीवन फार प्रेरणादायक होतं."

पण त्यांना कोणी जिवंतपणी विचारलं नव्हतं – "बाबा, तुमच्या विचारांबद्दल आणखी सांगा..."

"माणसाला जिवंतपणी ऐकायला हवं, समजून घ्यायला हवं. फोटोला हार घालणं सोपं असतं, पण विचाराला कान देणं हे खरी श्रद्धांजली असते!"

-©ॲड. बी. एस. मोरे, १८.४.२०२५
(संकल्पना आणि विचार: ॲड. बी. एस. मोरे | शब्दरूप सहाय्य: ChatGPT)