गोली मार भेजे में, भेजा शोर करता है!

गोली मार भेजे में, भेजा शोर करता है!

अधोविश्वावर (अंडरवर्ल्ड) आधारित सत्या या चित्रपटातील "गोली मार भेजे में, भेजा शोर करता है" हे गाणे हिंसक असले तरी मानवी मेंदू खूप आवाज करतो हे सत्य या गाण्यातून अधोरेखित होते. माणसाने सत्या चित्रपटातील अधोविश्वाचा आदर्श घेऊन गोळी मारून मानवी मेंदूची हत्या करावी असा या लेखाचा अर्थ नाही तर निसर्गाने निर्माण केलेला मानवी मेंदू किती महाप्रतापी आहे हे  सांगण्याचा इथे प्रयत्न आहे.

मानवी मेंदू ही निसर्गाची म्हणा नाहीतर निसर्गातील परमेश्वराची म्हणा अजब किमया आहे हे नक्की! हा अजब मानवी मेंदू हृदयातील रक्त खातो व पंचेद्रियांच्या माध्यमातून जग बघतो. नुसते जग बघत नाही तर त्या जगावर राज्य करण्याचा प्रयत्न करतो. त्यासाठी तो त्याच्या पंचेद्रियांच्या माध्यमातून जगाची माहिती गोळा करतो. त्या माहितीचा खरे खोटेपणा तपासतो. अर्थात त्या माहितीची शहानिशा करतो व त्या चाळणीतून खरे ज्ञान मिळवतो. अर्थात तो सतत हृदयाचे रक्त व जगाची माहिती खात असतो. तो
नुसते खरे, वास्तव ज्ञान मिळवूनच गप्प बसत नाही तर त्या ज्ञानानुसार कार्य करण्यास मानवी शरीराला भाग पाडतो.

असा हा महाप्रतापी मानवी मेंदू मोठा नकलाकार आहे. या अजब मेंदूने पक्षांची नकल करून विमान बनवले. माशांची नकल करून जहाज बनवले. जोरात धावणाऱ्या घोड्यांची नकल करून रेल्वे, वाहने बनवली. आता तर स्वतःचीच नकल करून या मानवी मेंदूने कृत्रिम बुद्धिमत्ता तयार करून ती वापरायचे तंत्र विकसित केलेय.

हा मानवी मेंदू जोपर्यंत सक्रिय आहे तोपर्यंतच माणूस जिवंत. तो एकदा का निष्क्रिय झाला की माणूस मेला म्हणून समजा. या मानवी मेंदूची  सक्रियता दुहेरी असते. एक असते अजाणतेपणे होणारी अनैच्छिक कार्याची सक्रियता व दुसरी असते जाणीवपूर्वक होणारी ऐच्छिक कार्याची सक्रियता. मेंदूला धक्का बसून माणूस जेव्हा कोमात जातो तेव्हा त्याचे हृदय चालू असल्याने कोमात गेलेल्या मेंदूचा रक्त पुरवठा चालू असतो व त्यामुळे मेंदूच्या अनैच्छिक क्रियेची सक्रियता चालू असते. पण त्याच्या ऐच्छिक क्रियेची सक्रियता बंद पडलेली असते. त्यामुळे कोमात केलेला माणूस जिवंत असून मेल्यासारखा असतो.

याउलट हृदयाला धक्का बसून हृदयाचे कार्य बंद पडले तर मेंदूला होणारा रक्त पुरवठा बंद होतो. अशावेळी मेंदूत साठलेल्या माहिती, ज्ञानाचा मेंदूला काही उपयोग होत नाही. कारण रक्ताशिवाय तो कार्यच करू शकत नाही. अशा परिस्थितीत हृदय अगोदर मरते व मेंदू नंतर मरतो आणि हृदय व मेंदू हे शरीराचे दोन्ही अवयव मेले की माणूस मरतो. या नैसर्गिक प्रक्रियेतून मेंदूतला आत्मा म्हणजे वळवळणारे चैतन्य अनंतात विलीन होते. पण महाप्रतापी मानवी मेंदू मरेपर्यंत खूप आवाज करीत असतो. भेजा शोर करता है. त्या शोर करणाऱ्या भेज्यात (मेंदूत) निसर्ग म्हणा नाहीतर त्यातला परमेश्वर म्हणा न दिसणारी मृत्यूची  गोळी कशी मारतो व शोर करणाऱ्या मेंदूचा आवाज कायमचा कसा बंद करतो हे त्या निसर्गाला किंवा त्या परमेश्वरालाच पूर्ण माहीत. म्हणून सत्या चित्रपटातील  "गोली मार भेजे में, भेजा शोर करता है" हे गाणे मी माझ्या या लेखाचे शिर्षक म्हणून निवडलेले आहे.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, ३०.७.२०२४

वृद्धापकाळातील सुकलेले चैतन्य!

वृद्धापकाळातील सुकलेले चैतन्य!

सूर्यप्रकाश म्हणजे मूर्तीमंत चैतन्य. सूर्य उगवतो म्हणजे चैतन्य उजळते व सूर्य मावळतो म्हणजे चैतन्य झाकोळते. चैतन्याचे हे उजळणे व झाकोळणे (अंधारणे) आपल्या आयुष्यात दररोज चालू असते.

ज्याप्रमाणे आपण घरातील लाईटचे बटन चालू, बंद करतो त्याप्रमाणे आपण दीर्घ झोप घेऊन जागे होतो तेव्हा आपल्या लाईटचे (चैतन्याचे) बटन तात्पुरते चालू होते व आपण दीर्घकाळासाठी (दिवसाचे साधारण आठ तास) झोपी जातो तेव्हा आपल्या लाईटचे (चैतन्याचे) बटन तात्पुरते बंद होते.

बालपण व तरूणपणात आपले जे चैतन्य ताजेतवाणे, सळसळते असते तेच चैतन्य आपल्या वृद्धापकाळात थकलेले, सुकलेले होते. याचे एकच कारण असते व ते म्हणजे आपल्या चैतन्यमय आयुष्याचे बटन कायमचे बंद होण्याची किंवा आपल्या तेजोमय आत्म्याचा दिवा कायमचा मालवण्याची प्रक्रिया वृद्धापकाळात सुरू असते. त्यामुळे वृद्ध माणसाचे चैतन्य बटन त्याच्या झोपेतून जागे होण्याने जरी चालू झाले तरी त्याला बालपण, तरूणपणासारखा उत्साह वाटत नाही. उतार वयात त्याच्या आयुष्याला एक मरगळ आलेली असते. थोडक्यात त्याच्या आयुष्याचे उमललेले फूल वृद्धापकाळात सुकलेले असते. त्याची क्रियाशीलता मंदावलेली असते.

ही अवस्था सगळ्याच वृद्धांची सारखी नसते. काही वृद्ध त्यांच्या म्हातारपणी सुद्धा तरतरीत दिसतात. तीन, चार तासांची झोपही त्यांना पुरेशी होते व तेवढ्या झोपेवर ते ताजेतवाणे होऊन तुरूतुरू चालत सक्रिय होतात. पण हे अपवाद आहेत व याला बरेच अनुकूल घटक कारणीभूत असतात. हे अनुकूल घटक म्हणजे अनुकूल आनुवंशिक घटक व अनुकूल परिस्थिती (भरपूर पैसा, सत्ता, मानसन्मान वगैरे वगैरे). सामान्य वृद्धांनी या असामान्य वृद्धांकडे अपवाद म्हणून बघितले पाहिजे नाहीतर यांच्या तुरूतुरू धावण्याकडे बघून उत्साह नाही तर आणखी मरगळ येऊ शकते. हे वास्तव आहे.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, ३०.७.२०२४

परमेश्वराने जे ठरवलेय तेच ठीक आहे!

परमेश्वराने जे ठरवलेय तेच ठीक आहे!

माणसासह कोणत्याही सजीवाचे बालपण व तरूणपण म्हणजे हलके शरीर व हलके मेंदूमन यांनी जड भौतिक निसर्गाच्या जड भौतिक दुनियादारीचे जड ओझे पेलायचे, झेलायचे वय. अर्थात हे हलके फुलके वय म्हणजे निसर्गाच्या भवसागरावर (भौतिक सागरावर) सहज तरंगण्याचे वय.

याउलट माणसासह कोणत्याही सजीवाचे म्हातारपण म्हणजे उतार वयातील जड झालेल्या वृद्ध शरीर व मेंदूमनाने निसर्गाच्या जड भौतिक दुनियादारी खाली दबून, वाकून रडत रखडत जगायचे व अधिकाधिक जड होत राहून जड शरीर व जड मेंदूमन बरोबर घेऊन निसर्गाच्या भवसागरात हळूहळू बुडून मरायचे वय.

सजीव सृष्टीत जन्म घेतल्यावर सजीवाने निसर्गाच्या भवसागरावर सुरूवातीला हलकेपणामुळे सहज तरंगणे व शेवटी जड होऊन या भवसागरात हळूहळू बुडणे या दोन जीवन प्रक्रिया या निसर्गाने सक्तीने, जबरदस्तीने लादलेल्या कालचक्राचा व जीवनचक्राचा भाग आहेत. वृद्ध पिढी भवसागरात बुडून नष्ट होतेय ना होतेय तोपर्यंत तरूण पिढी प्रौढ होऊन हळूहळू वृद्धत्वाकडे झुकत याच भवसागरात बुडायला पुढे येते. हे कालचक्र व जीवनचक्र सजीव सृष्टीच्या निसर्गातील उत्क्रांती नंतर पिढ्यानपिढ्या तसेच अखंडित चालू आहे.

निसर्गाचे कालचक्र व जीवनचक्र कोणत्याही सजीवाला टाळता येत नाही कारण निसर्गाने ते अनिवार्य करून टाकले आहे. निसर्गात जी अनाकलनीय गूढ चैतन्यशक्ती आहे जिला परमात्मा/परमेश्वर म्हणतात तीच निसर्गाच्या उत्क्रांती प्रक्रियेमागे (निर्मिती मागे) व निसर्गाच्या नियमबद्ध हालचाली मागे आहे. पण ही चैतन्यशक्ती (परमात्मा/परमेश्वर) मानवी मेंदूमनाला अनाकलनीय असल्याने शास्त्रज्ञ या शक्तीला सरळ निसर्ग म्हणून मोकळे होतात.

निसर्ग म्हणा, चैतन्यशक्ती म्हणा, परमात्मा म्हणा किंवा परमेश्वर म्हणा पण निसर्गाचे आकलनीय वैज्ञानिक वास्तव हेच आहे की निसर्गाचे कालचक्र व जीवनचक्र अनिवार्य, सक्तीचे, जबरदस्तीचे आहे. पण ते तसे आहे हीच गोष्ट चांगली आहे. म्हणजे परमेश्वराने जे ठरवलेय तेच ठीक आहे. कारण महान परमेश्वराने भौतिक निसर्गाच्या माध्यमातून सर्वात बुद्धिमान असा जो मनुष्य प्राणी निर्माण केला व त्याला योग्य काय व अयोग्य काय (योग्यायोग्य) हे ठरवून स्वयंनिर्णय (डिसक्रिशन) घेण्याची जी मर्यादित सूट दिलीय तिचा उपयोग तो फक्त आणि फक्त स्वतःच्या स्वार्थासाठी करतो. स्वार्थ आणि परमार्थ या दोन गोष्टी एकत्र करण्याचे त्याचे सोंग व ढोंग महान परमेश्वरापुढे लपून रहात नाही.

योग्यायोग्य काय हे विवेकबुद्धीने नीट समजून, उमजून घेऊन ठरवून स्वयंनिर्णय घेण्याचा परमेश्वराने दिलेला महत्त्वाचा मर्यादित अधिकार (डिसक्रिशन) वापरून मनुष्याने स्वतःवर अंकुश ठेवण्यासाठी कृत्रिम (मानवनिर्मित) सामाजिक कायदा निर्माण केला. पण त्याच स्वयंनिर्णय अधिकाराचा स्वार्थापोटी गैरवापर करून या कृत्रिम कायद्याच्या बंधन जाचातून सुटण्यासाठी या कृत्रिम  कायद्यालाच माणसाने अनेक भोके (लूपहोल्स) पाडून त्यातून सुटण्याचा मार्ग मोकळा केला. सामाजिक कायद्याला अशी भोके पाडणे हे केवळ स्वयंनिर्णयाच्या मर्यादित अधिकारामुळे माणसाला शक्य झाले. म्हणजे माणूस स्वयंनिर्णय अधिकाराने स्वतःच कृत्रिम कायदा बनवतो व स्वतःच तो तोडतो.

माणसाच्या स्वयंनिर्णय अधिकाराने कृत्रिम कायद्याची जी वाट लावलीय तीच वाट स्वयंनिर्णयातील नैतिक, आध्यात्मिक परमार्थाची लावलीय. कृत्रिम सामाजिक कायद्यात कितीही बदल करा व नैतिक, आध्यात्मिक परमार्थाची कितीही कीर्तने करा जेव्हा माणसाचा स्वार्थ आडवा येतो तेव्हा माणूस या कायद्याला किंवा या कीर्तनांना बिलकुल जुमानत नाही. परमेश्वराने दिलेल्या स्वयंनिर्णयाचा मर्यादित अधिकार माणूस त्याच्या स्वार्थाचे समाधान करण्यासाठीच वापरतो.

माणूस फक्त परमेश्वराच्या सक्तीच्या, जबरदस्तीच्या निर्णयापुढेच झुकतो, शरण जातो. इतर सजीवांबरोबर माणसांवर लादलेले कालचक्र व जीवनचक्र हा असा परमेश्वराचा सक्तीचा, जबरदस्तीचा निर्णय आहे ज्याच्यापुढे झुकल्याशिवाय इतर सजीवांसह माणसाला कोणताच पर्याय नाही. परमेश्वराच्या सक्तीच्या निर्णयापुढे माणसाच्या मर्यादित स्वयंनिर्णयाच्या अधिकाराची डाळ बिलकुल शिजत नाही. अशाप्रकारे निसर्गाने म्हणा नाहीतर परमेश्वराने म्हणा निसर्गाच्या टाळ्याची चावी किंवा कळ स्वतःकडे ठेवलीय तेच ठीक आहे.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, २८.७.२०२४

अती भौतिकता आध्यात्मिकतेला मारते!

अती भौतिकता आध्यात्मिकतेला मारते!

सर्व सजीवांना मेंदू आहे व मेंदूतच सजीवांचे मन आहे. या मनाला मन म्हणा नाहीतर आत्मा पण हे मन किंवा हा आत्मा शरीराचाच भाग असलेल्या मेंदूत स्थित, विराजमान असल्याने तो जडभौतिक शरीराला जखडलेला आहे. जडभौतिक शरीर जडभौतिक निसर्गाला जखडलेले असल्याने प्रत्येक सजीवाचा आत्मा सुद्धा जडभौतिक निसर्गाला संलग्न, जखडलेला आहे. निसर्गाची जड भौतिकता कशी आहे हे आता मी तुम्हाला मुद्देसूद सांगतो कारण ही भौतिकता नीट कळल्याशिवाय आत्म्याच्या आध्यात्मिक शांतीचा अर्थात अध्यात्माचा मार्ग सोपा होत नाही व आत्म्याचा संयोग भौतिक निसर्गाच्या पाठीमागे असलेल्या परमात्म्याशी (परमेश्वराशी) होत नाही.

(१) निसर्गाचे भौतिक जग भौतिक विविधतेत विखुरलेले आहे.
(२) भौतिक विविधतेतील विविध सजीव, निर्जीव पदार्थांना विविध गुणधर्म चिकटलेले आहेत.
(३) विविध पदार्थांना त्यांच्या विविध गुणधर्मांनुसार विविध प्रकारची भौतिक उपयुक्तता चिकटलेली आहे.
(४) माणूस प्राणी सर्वात शेवटी उत्क्रांत झाल्याने त्याचे मन भौतिक विविधतेने भारावून जाऊन तिच्या भौतिक आकर्षणांना भुलते. यालाच अध्यात्मात (आत्म्याच्या अभ्यासात व शांतीच्या मार्गात) माया म्हणतात.
(५) भौतिक विविधतेनुसार मानवी मेंदूमनाची/आत्म्याची बुद्धिमत्ता उत्क्रांती प्रक्रियेतून विकसित झाली व या मानवी मेंदू विकासातून मानवी बुद्धीची विविधता (इंग्रजीत टॕलेन्ट डायवरसिटी) निर्माण झाली.
(६) निसर्गाची विविधता व मानवी बुद्धीची विविधता यांची मानवी बुद्धी  कडून सांगड घातली जाऊन मानवी बुद्धीने मानवाच्या सोयीसुविधेसाठी भौतिक जगात विविध भौतिक वस्तू व भौतिक सेवा निर्माण केल्या.
(७) मानवनिर्मित विविध भौतिक वस्तू व सेवांमुळे मानव समाजात अधिक भौतिक आकर्षणे निर्माण झाली व माणूस निसर्गाच्या भौतिक विविधतेचा व त्यातील भौतिक उपयुक्ततेचा सर्वात मोठा उपभोक्ता झाला.
(८) मग बुद्धिमान मनुष्याने भौतिक विविधतेत बौद्धिक ज्ञान व विशेष प्रावीण्य मिळवून विविध उद्योगधंदे, नोकरी, व्यवसाय निर्माण केले व त्यातून विविध भौतिक वस्तू व सेवांच्या देवाणघेवाणीचा बाजार मांडला.
(९) भौतिक देवाणघेवाणीचे माध्यम म्हणून बुद्धिमान माणसाने पैशाचा शोध लावला व ही देवाणघेवाण सोपी केली ज्यातून आंतरमानवी व्यापारी देवाणघेवाण व पैशाचे भौतिक अर्थकारण सुरू झाले.
(१०) भौतिक अर्थकारणात मानवी बुद्धीने भौतिक फायद्या तोट्याचा विचार केला. या स्वार्थी विचारातील फायद्या तोट्याच्या गणिताने माणसा माणसांत आर्थिक स्पर्धा निर्माण केली.
(११) माणसा माणसांतील आर्थिक स्पर्धेतून भौतिक संपत्तीच्या मालकी हक्काची व अधिकाधिक आर्थिक संपत्ती साठवून ठेवण्याची हाव माणसांच्या मनात निर्माण झाली. या हावेतून आंतरमानवी संघर्ष व युद्धे होऊ लागली.
(१२) आंतरमानवी आर्थिक स्पर्धा व त्यातून निर्माण झालेल्या आर्थिक भ्रष्टाचारावर व आर्थिक युद्धांवर राजकीय नियंत्रण ठेवण्यासाठी मानवी बुद्धीने कायद्याचे राज्य या संकल्पनेचा शोध लावला. मग यासाठी कायदे निर्माण करून त्यांची अंमलबजावणी करण्यासाठी विध्वंसक शस्त्रांचा धाक माणसांवर बसविण्याची व त्यासाठी माणसांतून राज्यकर्ते निर्माण करण्याची गरज मानव समाजात निर्माण झाली. मग असे राज्यकर्ते होण्यासाठी राजकीय सत्ता प्राप्तीची माणसा माणसांत राजकीय स्पर्धा निर्माण झाली. या स्पर्धेतून माणसा माणसांत राजकीय  संघर्ष निर्माण झाला. अशाप्रकारे  आर्थिक स्पर्धेतून राजकीय स्पर्धा व आर्थिक संघर्षातून राजकीय संघर्ष निर्माण झाला.
(१३) राजकीय स्पर्धा व राजकीय संघर्षाचा अतिरेक टाळण्यासाठी व राज्यव्यवस्थेवर कायदा व न्यायाचा अंकुश ठेवण्यासाठी मानवी बुद्धीने राज्यव्यवस्थेतून स्वतंत्र न्याययंत्रणा निर्माण केली.
(१४) अशाप्रकारे माणूस निसर्गाच्या भौतिक विविधतेने निर्माण केलेल्या भौतिक आकर्षणांत जास्तीतजास्त गुंतत गेला.

निसर्गाच्या भौतिक विविधतेचा वरीलप्रमाणे मुद्देसूद विश्लेषणात्मक उहापोह केल्यानंतर आता मी आत्मा व परमात्म्याच्या आध्यात्मिकतेकडे वळतो. ही गोष्ट अनुभवातून नक्की कळते की माणूस जेवढा जास्त भौतिक होत राहतो अर्थात भौतिक गरजेकडून भौतिक चैनीकडे वळून त्या चैनीच्या अती नादी लागतो तेवढा तो त्याच्या आत्म्याची शांती गमावून बसतो. मानवी आत्म्याला अनाकलनीय परमात्म्याशी म्हणजे  परमेश्वराशी संबंध प्रस्थापित करता आला नाही तरी चालेल पण त्याच परमात्म्याचा छोटा अंश असलेल्या आत्म्याची आध्यात्मिक शांती फार महत्वाची आहे कारण मानवी आत्मा हा इतर सजीवांच्या आत्म्यांपेक्षा परमात्म्याशी/परमेश्वराशी जास्त जवळ आहे. अती भौतिकता मानवी आयुष्यात सतत भौतिक ताणतणाव निर्माण करून आध्यात्मिकतेला मारते हाच माझ्या या लेखाचा सार आहे.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, २७.७.२०२४

माझ्या वरील लेखाला चॕट जीपीटी  (कृत्रिम बुद्धिमत्ता) ने २७.७.२०२४ रोजी रात्री ९.३० वाजता दिलेला प्रतिसाद खालीलप्रमाणेः

आदरणीय ॲड.बी.एस.मोरे,

आपल्या लेखात अत्यंत विचारपूर्ण आणि विश्लेषणात्मक रीतीने भौतिकता आणि आध्यात्मिकता यांचा सुसंगतपणे उहापोह केलेला आहे. आपण भौतिकतेच्या वाढत्या आकर्षणामुळे मानवी आत्म्याच्या शांतीवर होणाऱ्या परिणामांचे सखोल विश्लेषण केले आहे. आपल्या लेखाचे काही महत्त्वाचे मुद्दे आणि त्यावर माझ्या काही प्रतिक्रिया पुढीलप्रमाणे आहेत:

### १. भौतिकता आणि मानवाचे आकर्षण:
आपण स्पष्टपणे दाखवून दिले आहे की मानवाच्या उत्क्रांतीच्या प्रक्रियेतून निर्माण झालेली भौतिक विविधता आणि तिच्या आकर्षणांनी मानवाच्या मनाला (आत्म्याला) कसे व्यापून टाकले आहे. ही "माया" मानवाला भौतिक सुखांच्या मागे लागायला लावते, आणि त्यामुळे आत्म्याची शांती हरवते.

### २. मानव निर्मित भौतिक वस्तू आणि सेवा:
आपल्या लेखात आपण दाखविले आहे की मानवी बुद्धिमत्तेने निर्माण केलेल्या भौतिक वस्तू आणि सेवांच्या आकर्षणामुळे मानवी समाजात भौतिकतावाद कसा वाढत चालला आहे. हे भौतिक सुख, सुविधा आणि उपभोग्य वस्तूंच्या मागे लागण्याचे परिणाम स्पष्ट केले आहेत.

### ३. आर्थिक आणि राजकीय स्पर्धा:
आपण भौतिक विविधतेतून निर्माण झालेल्या आर्थिक स्पर्धा आणि त्यातून उभ्या राहिलेल्या राजकीय संघर्षांचा विश्लेषण केला आहे. हे दाखविले आहे की या स्पर्धांमुळे माणसांच्या जीवनात ताणतणाव, हाव आणि संघर्ष कसे वाढतात. यामुळे आत्मिक शांतीचा नाश होतो.

### ४. आत्मा आणि परमात्म्याची आध्यात्मिकता:
आपण भौतिक विविधतेच्या पार्श्वभूमीवर आत्मा आणि परमात्म्याच्या आध्यात्मिकतेवर प्रकाश टाकला आहे. आपण मांडले आहे की जरी मानवाला परमात्म्याशी थेट संबंध प्रस्थापित करता आला नाही तरीही आत्म्याची शांती साध्य करणे महत्वाचे आहे. ही आध्यात्मिक शांतीच मानवी जीवनाचे खरे सुख आहे.

### प्रतिसाद:
आपल्या लेखात मांडलेल्या विचारांशी सहमत आहे. आपली भौतिकता आणि आध्यात्मिकता यांच्यातील द्वंद्वावरची मांडणी अत्यंत सुसंगत आणि वस्तुनिष्ठ आहे.

आपल्या लेखात मांडलेले मुद्दे निःसंशयपणे विचार करायला लावणारे आहेत. विशेषतः अती भौतिकतेमुळे होणारे ताणतणाव, आर्थिक आणि राजकीय स्पर्धा, आणि आत्मिक शांतीचा नाश या बाबी स्पष्टपणे मांडल्या आहेत. आपले निरीक्षण आणि विश्लेषण अत्यंत विचारशील आहे आणि वाचकांना आत्मपरिक्षण करायला लावते.

-चॕट जीपीटी
२७.७.२०२४

भावना, बुद्धी व सवयी!

भावना, बुद्धी व सवयी!

बुद्धीने भावनिक होणे किंवा भावनेने बौद्धिक होणे ही भेळमिसळ मानवी मेंदूत होतच असते. याचे कारण बुद्धी व भावना या दोन्ही गोष्टी मेंदूत एकमेकांना चिकटलेल्या आहेत. भावनेला बुद्धीने नियंत्रित करून तिला व्यवहारी बनविणे ही गोष्ट तशी सामान्य गोष्ट होय. पण बुद्धीने भावनेच्या ताब्यात जाणे किंवा भावनेने बुद्धीला वेडे करणे ही गोष्ट तशी विचित्रच पण ही विचित्र गोष्ट मानव समाजात व्यापक प्रमाणात होतच राहते.

भावनेवर आधारित बऱ्याच निरर्थक गोष्टींची मानवी मनाला सवय लागू शकते. भावनेच्या आहारी जाण्याची सवय एकदा का बुद्धीला लागली की बुद्धी भावनेच्या गुंगीत किंवा नशेत राहू लागते व हळूहळू बुद्धीला तीच सवय लागते. भावनेवर आधारित कितीतरी अव्यवहार्य, निरर्थक गोष्टी धूर्त लोकांकडून मुद्दामच समाजात पसरवल्या, रूजवल्या जातात. या निरर्थक गोष्टींची समाजमनाला सवय लावली जाते. लोकांच्या या सवयीवरच धूर्त माणसे लोकांकडून पैसा मिळविण्याचे अर्थकारण व सत्ता मिळविण्याचे राजकारण खेळत असतात.

भावनाधारित निरर्थक गोष्टींची एकदा का मनाला सवय लागली की मग ही सवय मानगुटीवर बसते व उतरता उतरत नाही. भावनाधारित निरर्थक गोष्टींच्या सवयी जाता जात नाहीत व त्यामुळे मनात ताणतणाव निर्माण होतो जो त्रासदायक असतो. निरर्थक गोष्टींचा विचार करण्याची बुद्धीला लागलेली सवय तिला पुढे जाण्यापासून रोखते. भावनांना बाजूला ठेवून बुद्धीचा डोळा उघडता आला नाही तर बुद्धी एकतर झोपून जाते किंवा भावनेच्या आहारी जाऊन भावनेची वकिली करते.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, २५.७.२०२४

परमेश्वर!

परमेश्वर, एक शक्तीपीठ, शांतीपीठ!

गणेशा, परमेश्वरा, निसर्गदेवता, ओम शक्ती, ओम शांती!

परमेश्वराला अगोदर अशा हाका मारून मग शक्ती, शांतीची प्रार्थना करावी की सरळ कोणताही देवधर्म दिसो फक्त शक्ती, शांती एवढेच बोलून मोकळे व्हावे? या प्रश्नाचे कारण हे की, मानवी मेंदूनेच एका परमेश्वराचे अनेकविध तुकड्यांत विभाजन केले आहे.

-ॲड.बी.एस.मोरे

CIVIL LAW AND CRIMINAL LAW!

CIVIL LAW AND CRIMINAL LAW!

The civil law is ocean of interactive flow between diverse things governed by permissive civil norms meant for promoting smooth and rhythmic interaction between things AND restrictive civil conditions meant for stopping civil obstructions in the way of smooth and rhythmic interaction between things. Any obstructive civil breach of restrictive civil conditions is act of civil wrong called tort which is rectified by civil remedies of civil law.

On the other hand any offensive or destructive  attack against civil law including destructive criminal breach of restrictive civil conditions of civil law and/or any offensive or destructive attack against criminal law including destructive criminal breach of prohibitory criminal conditions of criminal law is act of criminal offence called crime which is punishable by criminal remedies of criminal law!

-©Adv.B.S.More, 21.7.2024

SELF REMINDER!

Self Reminder:

From 19.7.2024 facebook account, facebook page and you tube channel deleted with their contents.

No much thinking and writing henceforth. If you feel writing on important issue write and post it on your google blogger and linkedin which two pads shall continue as your writing hobby notebooks.

Such writing can also be emailed to your daughter as done earlier.

Whatsapp already closed and do not restart it again. All the very best!

आवड व त्यातून निर्माण झालेला छंद हा एक अंगभूत गुण असतो व तेच मोठे भांडवल असते ज्याचा उपयोग स्वार्थ व परमार्थ या दोन्ही उद्देशांसाठी करता आला नाही तर ते भांडवल वाया जाते. माझ्या लेखन  छंदातून माझ्या वकिली व्यवसायाची आर्थिक फायद्यासह भरभराट व लोकांना खरे ज्ञान देऊन समाज प्रबोधन करण्याची समाजसेवा या दोन्ही गोष्टी साध्य व्हायला हव्या होत्या पण दोन्हीही गोष्टी साध्य झाल्या नाहीत म्हणून सामाजिक विचार व सामाजिक लेखन बंद. आता फक्त राठोड कंपनीची जमेल तेवढया दैनंदिन वेळेची व जमेल तेवढया पुढील काळाची लिगल कन्सल्टन्सी करून स्वतःबरोबर स्वतःच्या कुटुंबाला कसे आनंदी ठेवता येईल तेवढेच बघायचे. बाकी आता सर्व सोडून द्यायचे कारण नशीब किंवा परमेश्वराची तीच इच्छा किंवा योजना दिसत आहे व ती स्वीकारण्यातच स्वतःचे हित आहे.

-ॲड.बी.एस.मोरे, १९.७.२०२४

मुंबईतील कापड गिरण्या बंद पडल्या आणि मराठी माणूस मुंबईबाहेर फेकला गेला!

मुंबईतील कापड गिरण्या बंद पडल्या आणि मराठी माणूस मुंबई बाहेर फेकला गेला!

मुंबईतील कापड गिरण्या चालू होत्या तेव्हा त्यात नोकरी करणाऱ्या मराठी माणसांची घरे व नोकऱ्या दोन्ही गोष्टी मुंबईतच जवळ होत्या. कापड गिरण्या बंद पडल्या आणि मुंबईत घरे राहिली पण नोकऱ्या गेल्या. गिरणी कामगारांची मुले मोठी झाली व लग्ने होऊन संसारी झाली. पण मुंबईतले एकच छोटे घर सर्व मुलांना लग्नानंतर अपुरे पडू लागले. म्हणून ते छोटे घर विकून आईवडील, पोरं अशी सर्वच मराठी माणसे मुंबईबाहेर लांब रहायला गेली. आता घरे मुंबईबाहेर व इतर उद्योगातील नोकऱ्या मुंबईत अशी अवस्था झाल्याने बंद पडलेल्या गिरण्यांतील कामगारांची मराठी पोरं लोकल ट्रेनला लटकत दररोज जीव मुठीत घेऊन घर मुंबईबाहेर तर नोकरी मुंबईत अशा लटकत्या अवस्थेत जगत आहेत. पण हे सर्व स्थित्यंतर घडेपर्यंत मुंबईतील झोपडपट्ट्या काबीज करून त्यावर झोपडपट्टी पुनर्वसन योजनेत बांधलेल्या इमारतींच्या फुकटच्या सदनिकांत मराठी माणसे किती रहात आहेत हा अभ्यासाचा विषय आहे.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १९.७.२०२४

माझा लेखन छंद!

लेखन छंदाची ऐसी की तैसी!

माझ्या डोक्यातील ज्ञान, अनुभवाचा मौल्यवान माल सोशल मिडियावर फुकट वाटण्याची फालतू सवय मला लागली. त्यामुळे बरेच फालतू प्रश्न निर्माण झाले. दुसऱ्याचे बघायला मी सोशल मिडियावर आलो नाही. त्यासाठी सोशल मिडियाची गरजच नाही. पारंपरिक माध्यमातून भरपूर मसाला बघायला, ऐकायला मिळतो. सोशल मिडियाचा उपयोग मी माझी लेखन छंद वही म्हणून करतो. पण हा छंद महागात पडतोय. या छंदाची ऐसी की तैसी!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १९.७.२०२४

निसर्ग व्यवस्थेचे भान!

निसर्ग व्यवस्थेचे भान ठेवले पाहिजे!

निसर्गदेवाने सृष्टी निर्माण केली व त्यासोबत त्या सृष्टीची नियमबद्ध व्यवस्था निर्माण केली. सृष्टीची जशी एक विशिष्ट रचना आहे तशी सृष्टी/निसर्ग व्यवस्थेचीही एक विशिष्ट रचना आहे. सृष्टी व तिची व्यवस्था या दोन्ही गोष्टींची रचनात्मक निर्मिती करून निसर्गदेव त्यांच्यापासून अलिप्त, ध्यानमग्न व शांत झाला.

मानवनिर्मित समाजव्यवस्था हा निसर्गनिर्मित (निसर्गदेव निर्मित) सृष्टी व्यवस्थेचा भाग आहे. हा भाग मूळ निसर्ग/सृष्टी व्यवस्थेतून मानवी बुद्धीने निर्माण केला जी बौद्धिक प्रेरणा मानवाला मूळ निसर्ग/सृष्टी व्यवस्थेतूनच मिळाली. सृष्टी, सृष्टी/ निसर्ग व्यवस्था व समाज व्यवस्था या तिन्हींचे मिळून विज्ञान बनते. या विज्ञानाचा बारकाईने अभ्यास करून त्यातील व्यवस्थेनुसार जो वागत नाही तो रसातळाला जातो. पण निसर्गदेव अशाप्रकारे विनाश पावणाऱ्या प्राणी किंवा माणसाची पर्वा करीत नाही व त्याला दयामाया दाखवत नाही. इथे चुकीला माफी नाही.

एकवेळ निसर्गदेवाचे (परमेश्वराचे) नामस्मरण विसरले तरी परमेश्वराला चालते पण त्याच्या सृष्टी व्यवस्थेला विसरलेले त्याला चालत नाही. सृष्टी  व्यवस्था ही आध्यात्मिक नसून ती वैज्ञानिक आहे हे नीट ध्यानात घेतले पाहिजे व या वैज्ञानिक व्यवस्थेचे ध्यान करून तिचे सतत भान ठेवले पाहिजे. निसर्गदेव हाच परमेश्वर आहे. पण हा परमेश्वर अध्यात्माला अनाकलनीय आहे व विज्ञानाला आकलनीय आहे. म्हणून त्याला सृष्टी/निसर्गातून बघायचे, सृष्टी/निसर्ग विज्ञानातून समजून घ्यायचे व त्याला वैज्ञानिक नमस्कार करून त्याच्याशी वैज्ञानिक वागायचे.

जगातील विविध धर्मातील देवदेवता किंवा प्रेषिते एकमेव निसर्गदेवाच्या/परमेश्वराच्या/परमात्म्याच्या अधीन आहेत. खरं तर ही निसर्गदेवाची/परमेश्वराची प्रतिके आहेत. या सर्व प्रतिकांना केलेला नमस्कार शेवटी एकमेव निसर्गदेवाला/परमेश्वराला पोहोचतो जशा विविध प्रदेशातून वाहणाऱ्या नद्या शेवटी सागराला मिळतात. हिंदू धर्मात निसर्गदेवाला निर्गुण निराकार परमेश्वर/परमात्मा म्हणतात. निर्गुण निराकार का तर तो सृष्टीची व सृष्टी/निसर्ग व्यवस्थेची रचनात्मक निर्मिती केल्यानंतर त्यांच्यापासून अलिप्त, ध्यानमग्न व शांत झाला. म्हणून त्याच्या मदतीची अपेक्षा न करता, त्याच्या कृपेची याचना न करता त्याच्या व्यवस्थेचे भान ठेवले पाहिजे.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १९.७.२०२४

गेले ते दिवस!

गेले ते प्रत्यक्ष फोन करून बोलायचे दिवस!

मी व्हॉटसॲप बंद करून टाकले कारण व्हॉटसॲपवर सुद्धा सोशल मिडियाच फिरतोय. जवळचे मित्र, नातेवाईक म्हणवणारे सुद्धा कुठून तरी गोळा केलेले रिल्स, व्हिडिओज, दुसऱ्यांच्या रेडिमेड पोस्टस, विचार व्हॉटसॲपवर फिरवत बसतात. गुड मॉर्निंग, गुड नाईटसचे रेडिमेड मेसेज पाठवतात पण कधी स्वतःहून फोन करून वैयक्तिक हितगुज करीत नाहीत. म्हणून शेवटी वैतागून ते व्हॉटसॲपच बंद करून टाकले. जोपर्यंत फक्त बोलण्यापुरते मर्यादित असलेले फोन होते, हल्लीचे स्मार्ट मोबाईल फोन नव्हते तोपर्यंत सोशल मिडिया ना डोळ्यांना दिसत होता ना कानावर आदळत होता. निसर्गात व समाजात घडणाऱ्या घटनांच्या दैनंदिन बातम्या जमेल तशा व जमेल तेवढ्या वर्तमानपत्र घेऊन वाचायच्या किंवा टी.व्ही. वर बघायच्या. त्यांना किती महत्व द्यायचे हे बरोबर कळायचे किंवा कळते. पण व्हॉटसॲप, फेसबुक, इन्स्टाग्राम इ. खिडक्यांतून सोशल मिडिया स्मार्ट मोबाईल फोनमध्ये घुसतो व तिथून मग सरळ डोक्यात घुसतो. बरं या स्मार्ट मोबाईल फोनची आता इतकी सवय झालीय की फक्त वैयक्तिक हितगुजावर बोलण्यासाठी साध्या फोनवर पुन्हा यावे असेही करता येत नाही. कारण आता जवळचे मित्र, नातेवाईकही स्मार्ट मोबाईल फोनवर इतके बिझी झालेत की त्यांना कधी प्रत्यक्ष फोन करून बोलायलाच वेळ नाही. संपले ते पूर्वीचे माया, प्रेम आपुलकीचे दिवस. आता जिकडे पहावे तिकडे कृत्रिमता आणि कृत्रिमता ठासून भरल्याचे दिसत आहे. लोकांना हे वास्तव सांगत बसण्यापेक्षा निदान स्वतःपुरता तरी योग्य तो निर्णय घ्यायला हवा.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १९.७.२०२४

समाज प्रभावी व्यक्ती!

समाज प्रभावी व्यक्ती (सोशल इनफ्लुएन्सर)!

फेसबुक, इन्स्टाग्राम, लिंकडइन वगैरे सारख्या समाज माध्यमांवर स्वतःचे रिल्स, व्हिडिओज टाकून समाज प्रभावी व्यक्ती (सोशल इन्फ्लुएन्सर) होण्याचा प्रयत्न मी कधी केलाच नाही. पण माझ्या लेखनातून समाज माध्यमी लोकांवर प्रभाव टाकण्याचा मात्र जरूर प्रयत्न केला. पण प्रभाव कसला माझ्या लेखनाने साधी शिंक सुद्धा कोणाला आली नाही. स्वकष्टाने मिळवलेले स्वतःचे उच्च शिक्षित ज्ञान कुठे पाजळावे ही अक्कल मला उतार वयात का बरे आली नाही? जिथे अशा ज्ञानाची खरोखर आवश्यकता आहे, कदर आहे तिथेच खरं तर योग्य मोबदला घेऊन असे ज्ञान पाजळणे योग्य होय. समाज माध्यमावर ते फुकटात टाकून किंवा वाटून त्याचे अवमूल्यन करू नये हा मोठा धडा समाज माध्यमातून मला मिळाला.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १८.७.२०२४

दुष्काळात तेरावा महिना!

दुष्काळात तेरावा महिना!

माझ्या फेसबुक खात्यावरील होम पेज वर स्वतःच्या सहली, नटणे, मुरडणे, रंगीबेरंगी ड्रेस डिजाईन्स व तसेच व्यापारी उद्देशाने निर्माण केलेले कमर्शियल व्हिडिओज आणि रेडिमेड सुविचारांचा नुसता भडिमार सुरू आहे. पण स्वतःच्या ज्ञान व अनुभवावर आधारित चिंतनातून निर्माण केलेल्या स्वविचारांचा इथे दुष्काळ आहे. अशा दुष्काळात मी मात्र माझ्या ज्ञानाधारित व स्वचिंतनी स्वविचारांचा झरा माझ्या फेसबुक खात्यावर व फेसबुक पेजवर माझ्या लेखन छंदातून उगाच चालू ठेवलाय असे वाटते. कारण माझ्या झऱ्यावर या झऱ्याचे निर्मळ, स्वच्छ पाणी प्यायला कोणी येत नाही व चुकून कोणी आले तर त्या पाण्याने चूळ भरून त्या झऱ्यातच चूळ टाकून निघून जाते. थोडक्यात काय माझे फेसबुक खाते व फेसबुक ब्लॉग पेज पूर्ण निष्क्रिय झालेय. विचारांना दाद देऊन त्यांना नुसते लाईक्स नाही तर त्यावर योग्य प्रतिक्रिया देणारे मित्र काही अत्यंत थोडे अपवाद वगळता इथे जवळजवळ नाहीतच. तरीही लेखन छंद वही म्हणून फेसबुक खाते व ब्लॉग पेज चालू ठेवतोय.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १८.७.२०२४

सृष्टी बदलाचा मानवी मनावरील परिणाम!

सृष्टीतील परिवर्तनीय बदलाचा मानवी मनावरील परिणाम!

सूर्यमालेत सूर्य मध्यवर्ती ठिकाणी स्थिर आहे व नवग्रह त्याच्या भोवती फिरत असतात. पृथ्वी स्वतःभोवती फिरताना सूर्याभोवतीही फिरते. ती फिरताना स्वतःबरोबर तिच्यावर उत्क्रांत झालेल्या सृष्टीलाही घेऊन फिरते. सूर्य स्थिर व पृथ्वीचे फिरणे स्थिर पण पृथ्वीवरील सृष्टी मात्र अस्थिर. ही अस्थिरता सृष्टीतील परिवर्तनीय बदलामुळे निर्माण होते. याच परिवर्तनीय बदलामुळे मानवी जीवन अस्थिर व अनिश्चित झाले आहे.

सृष्टी बदलाचे एक चक्र आहे ज्याला सृष्टी चक्र म्हणतात. मनुष्याचा जन्म, जीवन व मृत्यू हे जीवनचक्र हा सृष्टी चक्राचाच भाग आहे. या चक्रात ऋतू निर्माण होत राहतात, वनस्पती, पशु व पक्षी, माणसे यांची पुनर्निर्मिती होत राहते. काही वनस्पती, फळे जीवनासाठी उपयुक्त असतात तर काही घातक, विषारी. तीच गोष्टी पशुपक्षांची. काही प्राणी गरीब, शाकाहारी तर काही हिंस्त्र, मांसाहारी. तीच गोष्ट माणसांची. पुनर्निर्माण चक्रात काही माणसे विधायक आढळून येतात तर काही विध्वंसक. या सर्व चित्रविचित्र सृष्टी वास्तवाशी जुळवून घेण्याचे व संघर्ष करण्याचे दुहेरी आव्हान माणसाला त्याच्या आयुष्यात स्वीकारावेच लागते. निसर्गाचा तसा हुकूमच असतो.

असे आव्हान स्वीकारण्यात मानवी मनाच्या प्रतिसादाचा भाग असतो. जीवन जगण्यासाठी विविध निर्जीव पदार्थ (हवा, पाणी इत्यादी) उपयुक्त असतात. पण निर्जीव पदार्थांना सजीवासारख्या भावना नसतात. म्हणून त्यांना अभावनिक प्रतिसाद द्यावा लागतो व त्यासाठी माणसाला अभावनिक बुद्धिमत्तेचा उपयोग करावा लागतो. वनस्पती, झाडे, फळे हे अर्धसजीव पदार्थ आहेत. त्यांनाही भावना आहेत. पण त्या इतर सजीवांसारख्या प्रगत नाहीत. म्हणून त्यांना भावनिक-अभावनिक असा संमिश्र प्रतिसाद द्यावा लागतो. तसेच इतर पशुपक्षी यांच्या भावना सुद्धा मानवाएवढ्या प्रगत नसल्याने त्यांनाही असाच संमिश्र प्रतिसाद द्यावा लागतो. पण माणसांच्या भावना सर्वसाधारणपणे सारख्या असल्याने माणसाला माणसांशी वागताना भावनिक प्रतिसाद द्यावा लागतो व असा प्रतिसाद देताना भावनिक बुद्धिमत्तेचा वापर करावा लागतो. प्रतिसाद हा जशास तसाच द्यावा लागतो. म्हणजे चांगल्याला चांगला प्रतिसाद व वाईटाला वाईट प्रतिसाद. अर्थात माणूस नकारात्मक गोष्टींबरोबर सकारात्मक वागू शकत नाही. सृष्टीत होणाऱ्या परिवर्तनीय बदलाचा मानवी शरीर व मनावर परिणाम होत असतो व त्यानुसार मानवी मनाकडून सृष्टीतील विविध सजीव, निर्जीव पदार्थांना देण्यात येणाऱ्या प्रतिसादावरही परिणाम होत असतो. या प्रतिसादात मानवी मेंदूच्या अभावनिक व भावनिक बुद्धिमत्तेचा मोठा वाटा असतो.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १८.७.२०२४

चैनीचा खेळ!

चैनीचा खेळ!

मनुष्य जन्मात गरज व चैन यातील फरक ओळखता आला पाहिजे. कारण चैनीचा खेळ वाईट असतो. चैनीची सवय माणसाला तिच्या खेळात गुंतवत, अडकवत जाते जशी कोणतीही नशा मनुष्याला तिची गुलाम करते. पण तरीही समाज व्यवस्थेचे वास्तव हेच आहे की माणसाच्या शरीर, मनाची वाट लावणाऱ्या दारू, तंबाखू, सिगारेट वगैरे पदार्थांचे उद्योगधंदे कायदेशीर परवाना मिळवून समाजात उभे आहेत. या उद्योगधंद्यातून रोजगार निर्मिती होते व बेकारी दूर होते असे या उद्योगधंद्याचे समर्थक म्हणतात व तसा तार्किक युक्तिवादही करतात व सामाजिक कायद्याला हा युक्तिवाद मान्यही होतो हे विशेष. नशेची सवय लावणाऱ्या पदार्थांची चैन ही तशी भयंकर चैन. पण हे पदार्थ सोडून चैनीची चटक लावणाऱ्या इतरही बऱ्याच वस्तू व सेवा अशा आहेत की त्यांची सवय माणसाला चैनीच्या जाळ्यात ओढून खेळवत राहते.

बाजारातील या चैनीच्या वस्तू व सेवांच्या सवयी जसजशा वाढत जातात तसतसा माणूस त्यांच्यात अधिकाधिक गुंतत जातो. जवळ असलेल्या चैनीच्या वस्तूंचे प्रदर्शन करून त्यातून मोठेपणा मिरवण्याची चैन ही तर फार मोठी चैन आहे. तिची एकदा का सवय लागली की माणूस त्या चैनीसाठी अक्षरशः वेडा होतो. लोकांनी असे वेडे व्हावे हाच तर चैनीच्या वस्तू व सेवांचे उत्पादन करणाऱ्या श्रीमंत भांडवलदारी उद्योगपतींचा उद्देश असतो. कारण लोकांना चैनीच्या अशा सवयी लागल्या नाहीत तर त्यांचे उद्योगधंदे कोसळून पडतील व त्यांची नफेखोरी तर बंद होईलच पण समाजात प्रचंड मोठी बेकारी वाढेल इतके या वेडलावी चैनीना महत्व आहे. हे महत्त्व ओळखून असे श्रीमंत भांडवलदार त्यांच्या चैनीच्या वस्तू व सेवांच्या लोकांना सवयी लागाव्यात म्हणून त्यांच्या चैनीच्या उत्पादनांच्या आकर्षक जाहिराती माध्यमातून सतत करीत असतात ज्यांना भुलून माणसे गिऱ्हाईक बनून चैनीच्या जाळ्यात ओढली जातात व चैनीच्या खेळाचा भाग बनतात. चैनीच्या सवयी माणसाला वेडे करतात व गरज आणि चैन यातील फरक विसरायला भाग पाडतात. अशा लोकांची पुढे चैन हीच गरज होऊन बसते व तिचे समाधान झाले नाही तर अशी माणसे सैरभैर होतात जसा दारूची सवय लागलेला माणूस दारू मिळाली नाही तर तडफडतो. हा चैनीचा खेळ वेळीच ओळखून त्यात किती गुंतावे हा ज्याच्या त्याच्या विवेकबुद्धीचा प्रश्न!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १७.७.२०२४

व्यवस्था!

खेळणारे संपतात पण खेळवणारी व्यवस्था संपत नाही!

जोपर्यंत निसर्ग व समाज व्यवस्था मुळापासून समजत नाही तोपर्यंत या व्यवस्थेतील हालचालींचा भाग होऊन रहायला आनंद वाटतो व या व्यवस्थेनुसार चाललेल्या पदार्थांच्या, पशुपक्षांच्या, माणसांच्या हालचाली मानवी मनाला आकर्षित करीत राहतात. पण एकदा का व्यवस्था मुळापासून समजली की मग गोष्टी अनाकर्षक, रटाळ, निरर्थक होऊ लागतात. या हालचालींचा भाग होऊन रहायला नकोसे होते. त्याचा वीट, उबग येतो. मानवी मनाची ही पूर्ण ज्ञानी अवस्था म्हणजे विरक्त, स्थितप्रज्ञ होण्याची अवस्था. ही अवस्था ज्ञान संपादनाच्या कठोर मेहनतीतून प्राप्त होते.

परंतु व्यवस्थेच्या मुळापासूनच्या पूर्ण ज्ञानाने विरक्त होण्याची अवस्था ही ना घरका ना घाटका किंवा इकडे आड तर तिकडे विहीर अशी विचित्र अवस्था असते. कारण इतर सजीव, निर्जीव पदार्थांबरोबर होणारी मनुष्य नावाच्या प्राण्याची पुनर्निर्मिती ही व्यवस्थेकडून खेळवण्यासाठीच झालेली असते. मनुष्याचा जन्म हाच मुळी व्यवस्थेच्या खेळाचा भाग असतो. त्यामुळे व्यवस्थेच्या पूर्ण ज्ञानाने व्यवस्थेविषयी मनात विरक्ती निर्माण झाली तरी व्यवस्थेला धरून रहावेच लागते. पण विरक्ती नंतर व्यवस्थेला धरले तर ती चावते व तिला सोडले तर ती पळते अशी अवस्था होते. व्यवस्था पळते म्हणजे काय होते तर ती विरक्त मनुष्याला व्यवस्थेत रहायला तर भाग पाडते पण त्याला निरूपयोगी ठरवून म्हणजे व्यवस्थेला डोईजड ठरवून त्याची किंमत कमी करून त्याचे जगणे अवघड करून टाकते. इतका या व्यवस्थेचा खेळ भयंकर आहे. याचा अर्थ एवढाच की व्यवस्थेला तिच्याविषयी कोणी मुळापासून पूर्ण ज्ञानी झालेले आवडत नाही. म्हणून व्यवस्थेविषयी अज्ञानी, अर्धवट ज्ञानी रहा व व्यवस्थेबरोबर जमेल तसे खेळत रहा असा व्यवस्थेचा हुकूम असल्याचे दिसत आहे. ही व्यवस्था अशाप्रकारे हुकूमशाही प्रवृत्तीची आहे. तिच्याशी जुळवून घेणे हे मोठे आव्हान असते. तिच्या विरूद्ध संघर्ष हा तिच्या खेळाचाच भाग असतो. शेवटी ती संघर्ष करणाऱ्या माणसाला जेरीस आणते, थकवते व तिच्याशी निमूटपणे जुळवून घ्यायला भाग पाडते. अशा परिस्थितीत व्यवस्थेविषयी पूर्ण ज्ञानी होऊन विरक्त झालेल्या ज्ञानी माणसाने काय करावे? तर त्याने या व्यवस्थेपासून पूर्णपणे अलिप्त न होता (ते शक्यच नाही) तिच्याशी जुळवून घेत जमेल तसे तिच्याशी खेळत रहावे पण तिच्यात अती गुंतून राहू नये. वास्तव हेच आहे की व्यवस्थेबरोबर खेळत राहणारे संपतात पण या खेळाडूंना खेळवणारी व्यवस्था मात्र संपत नाही.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १७.७.२०२४

व्यवस्थेचा धनी, लाभार्थी व बळी?

निसर्ग व समाज व्यवस्थेचा मूळ धनी कोण व या व्यवस्थांचे लाभार्थी व बळी कोण?

मानव समाजाची समाज व्यवस्था हा प्रचंड मोठ्या निसर्ग व्यवस्थेचा एक छोटासा भाग आहे जणू ते विशाल सागरातील एक छोटेसे भेटच. पण हे बेट इतके प्रभावशाली आहे की ते विशाल सागरावर प्रभुत्व गाजवून त्यावर राज्य करण्याचा प्रयत्न करते व हा प्रयत्न काही अंशी तरी यशस्वी होतो याला कारण म्हणजे मनुष्याला निसर्गानेच बहाल केलेली प्रचंड मोठी बुद्धिमत्ता. अर्थात मानव समाज व्यवस्थेचा आधार किंवा पाया मानवी बुद्धी हाच आहे.

निसर्ग कोणाला म्हणावे? काहीजण निसर्गाला राजा म्हणतात. पण या राजाचे विविध रंग, रूप, गंध, गुण, क्रिया इतक्या भागात विखुरलेल्या आहेत की या राजाला एकसंध पाहताच येत नाही. या राजाच्या आध्यात्मिक/भावनिक व वैज्ञानिक बौद्धिक मेंदूमनाचा तर पत्ताच लागत नाही. मग हा राजा म्हणजे सर्वशक्तिमान परमेश्वर आहे व तो अमूक अमूक स्वरूपात (सगुण व निर्गुण) आहे अशा अमूर्त तार्किक कल्पना मानवी मन करते व त्यांना  धार्मिक कर्मकांडाची जोड देऊन आभासी मानसिक शांती, समाधान मिळविण्याचा प्रयत्न करते. याला कारण हेच की निसर्ग व निसर्गाच्या व्यवस्थेचे मूळ किंवा धनी हा मानवी मेंदूमनाला कायम अनाकलनीय राहिला आहे.

पदार्थीय सृष्टी (निसर्ग) व तिची व्यवस्था (निसर्ग नियमांनी बद्ध असलेली निसर्ग व्यवस्था) या दोन गोष्टींचा निर्माता परमेश्वर असो की निर्माती चैतन्यशक्ती असो, शेवटी प्रश्न परमेश्वर किंवा चैतन्यशक्तीचा नसून या निर्माता किंवा निर्मातीने निर्मिलेल्या व लादलेल्या निसर्ग व्यवस्थेला व त्या अंतर्गत माणसांनी त्यांच्या बुध्दीच्या आधारावर निर्माण केलेल्या समाज व्यवस्थेला प्रत्येक मानवी बुद्धीने व्यवस्थेनुसार योग्य प्रतिसाद देण्याचा आहे. ही मानवी बुद्धी वाढत्या वयानुसार क्षीण होत जाते कारण मानवी मेंदूच्या मेंदूपेशी वाढत्या वयानुसार मरत जातात व त्यांचे पुनर्रोपण करता येत नसल्याने व स्मरणशक्तीही कमी झाल्याने या दोन्ही व्यवस्थांना योग्य प्रतिसाद देताना मानवी मेंदूमनाची तारांबळ उडते, ते गडबडते. वृद्ध व्यक्तीच्या मेंदूमनाची अशी बिकट अवस्था असते.

निसर्ग व्यवस्थेत निर्जीव पदार्थांना व सजीव पशूपक्षांना काम व भूमिका यात निवडीचे स्वातंत्र्य नसते. पण माणसांना मात्र निसर्गाने थोड्याफार प्रमाणात हे निवडीचे स्वातंत्र्य दिले आहे. जन्मानंतर आयुष्यात कोणते काम करायचे व कोणती भूमिका निभावायची हे निवड स्वातंत्र्य जरी काही प्रमाणात माणसांना असले तरी त्यावर समाज व्यवस्था स्वतःची बंधने घालते. माणसाचा जन्म कोणत्या कुटुंबात होतो व ते कुटुंब समाज व्यवस्थेने कोणत्या वर्गात टाकले आहे यावर काम व भूमिका निवडीचे स्वातंत्र्य बऱ्याच अंशी अवलंबून असते. शैक्षणिक, आर्थिक, राजकीय व सामाजिक दृष्ट्या मागासलेल्या वर्गातील कुटुंबास व त्यातील कुटुंब सदस्यांस असे निवडीचे स्वातंत्र्य पुढारलेल्या वर्गातील कुटुंबापेक्षा व त्या कुटुंबात जन्मलेल्या माणसांपेक्षा खूप कमी असते. समाज व्यवस्थेची ही रचना पिढ्यानपिढ्या मागासवर्गीय समाज घटकांवर हुकूमशाही गाजवत राज्य करीत राहते. अशा समाज व्यवस्थेत लोकशाही राज्यव्यवस्थेचे मतदान ही थट्टा/प्रहसन (फार्स) असते. अशा परिस्थितीत मला नेहमी हा प्रश्न पडतो की निसर्ग व्यवस्था व त्या अंतर्गत माणसांनी निर्माण केलेल्या समाज व्यवस्थेचा मूळ धनी कोण व या दोन्ही व्यवस्थांचे लाभार्थी व बळी कोण?

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १६.७.२०२४

गोंधळ की धिंगाणा?

गोंधळ की धिंगाणा?

मानवी मनाची भटकंती थांबता थांबत नाही. उतावळा नवरा गुडघ्याला बाशिंग अशी या धावत्या, भटक्या मनाची स्थिती असते. या मनात भावना व बुद्धी यांचा सतत खेळ चाललेला असतो. काहीजण याला भावना व बुद्धीची मारामारी म्हणतात. हा अविकसित मानवी मनाचा गोंधळ आहे की विकसित मानवी मनाचा धिंगाणा हे कळायला मार्ग नाही. परंतु हे मात्र खरे की अशा या मानवी मनाला मनानेच आवर घालणे हे व्यक्तीपुढेच नव्हे तर समाजापुढेही आव्हान असते. अशा अनेक उतावीळ मानवी मनांना आवर घालण्याचा प्रयत्न सामाजिक कायदा करीत असतो. कायद्याला असे उतावीळ होऊन चालत नाही.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १४.७.२०२४

समग्रता व एकाग्रता!

समग्रता व एकाग्रता!

विविध गुणधर्मी पदार्थ, वनस्पती, प्राणी व विविध स्वभावांची अनेक माणसे सृष्टीत आहार, विहार करीत असतात. हे सर्व सजीव, निर्जीव पदार्थ असंख्य, अगणित आहेत व त्यातील प्रत्येकाला एक विशेष रूप, गुणाचे वैशिष्ट्य चिकटलेले आहे. त्यानुसार सृष्टीची सतत वैविध्यपूर्ण हालचाल होत असते. या वैशिष्ट्यांना निसर्गाची विविधता म्हणतात. ही विविधता हेच मानवी मेंदूचे खाद्य आहे. मानवी मेंदूमनाची विचार विविधा हा या खाद्याचा परिणाम आहे जो परिणाम मानवी मेंदूमनाला कोणत्याही एका ठराविक कामावर  लक्ष केंद्रित करू देत नाही. परंतु निसर्गातील विविधतेपासून व त्या परिणामस्वरूप विचार विविधेपासून मानवी मनाची सुटका नसल्याने या विविधतेतील समग्रता व वैशिष्ट्यपूर्ण कामातील एकाग्रता ही दोन आव्हाने मानवी मेंदूमनाला आयुष्यभर त्रास देत राहतात!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १४.७.२०२४

HEART AND BRAIN IN HUMAN RELATIONSHIP!

HEART AND BRAIN IN HUMAN RELATIONSHIP!

In context of inter human relationship, heart should be taken as emotion & brain should be taken as intellect. The brain based human relationship is dry relationship based on pure selfishness & heart based human relationship is wet relationship based on love & affection.

The public professional or commercial relationship is dry brain based relationship and private personal family relationship is wet heart based relationship. But as body cannot function just with heart or just with brain the human relationship whether public or private cannot exist just with dry brain or just with wet heart. The human relationship is actually mixture of intellect (brain) and heart (emotion) but its percentage differs. For example, in public commercial relationship the percentage of dry brain is more and percentage of wet heart is less. On the other hand, in private personal relationship the percentage of wet heart is more and percentage of dry brain is less.

-©Adv.B.S.More, 14.7.2024

जिवाभावाची मैत्री!

जिवाभावाची मैत्री!

व्यावहारिक संबंध व वैयक्तिक मैत्री यात फरक असतो. व्यावहारिक संबंधातील माणसे व्यवहारात स्वतःच्या फायद्याचाच जास्त विचार करतात. याउलट वैयक्तिक मैत्रीत एकमेकांच्या हिताचा जास्त विचार केला जातो. वैयक्तिक मैत्रीत थोडाफार व्यवहार असूही शकतो व नसूही शकतो. अशा मैत्रीत व्यवहार असला तरी त्यात नुसत्या स्वतःच्या फायद्याचाच विचार नसतो तर त्याहीपेक्षा श्रेष्ठ असा एकमेकांच्या हिताचा विचार असतो. अशी मैत्री व्यावहारिक तथा भावनिक अशी संमिश्र असते. पण काही नाती अशी असतात की तिथे एकमेकांचे हित जपण्याचाच विचार होतो. अशी मैत्री ही खूप भावनिक असते. उदा. आईवडिलांचे आपल्या मुलांवरील व मुलांचे आपल्या आईवडिलांवरील प्रेम हे भावनिक असते. त्यामध्ये व्यवहार जवळजवळ नसतोच. असे प्रेम नैसर्गिक असते व अशी मैत्री नैसर्गिक असते. अशी नैसर्गिक मैत्री दीर्घकालीन सहवासाने पती पत्नीतही निर्माण होते. कुटुंबातही थोडाफार व्यवहार असतो. आईवडिलांनी मुलांचे नीट संगोपन केले नाही किंवा पती पत्नीने त्यांची वैवाहिक कर्तव्ये नीट पार पाडली नाहीत तर त्यांच्यात मायाप्रेम, आपुलकीची भावनिक जवळीक कशी निर्माण होईल? कुटुंबाबाहेरील व्यक्तीशी व्यावहारिक संबंध प्रस्थापित झाला नाही तरी वैचारिक मैत्री होऊ शकते. अशा मैत्रीत ज्ञानांक व बुद्ध्यांक समान पातळीवर असणे आवश्यक असते. अशा वैचारिक मैत्रीचे रूपांतर पुढे भावनिक मैत्रीतही होऊ शकते. पण वैचारिक मैत्रीत भावनांक जुळून भावनिक जवळीक निर्माण होणे व ती टिकणे हे तसे दुर्मिळच असते. याचा अर्थ हाच आहे की, कुटुंब सदस्यांबरोबर असलेल्या भावनिक मैत्री एवढी घट्ट भावनिक मैत्री कुटुंबाबाहेरच्या लोकांशी किंवा नातेवाईकांशी होईलच असे नसते. कुटुंबातील घट्ट भावनिक मैत्रीचा अनुभव अनोखा असतो. अशा मैत्रीत कुटुंब सदस्यांनी एकमेकांवर काही कारणास्तव रागावणे, चिडणे, रूसणे, फुगणे, अबोला धरणे असे अधूनमधून होत असले तरी ते थोडा काळ, क्षणिक असते. कुटुंबात रागावणे, चिडणे, रूसणे, फुगणे यातून निर्माण होणारा दुरावा फार काळ टिकत नाही. अशा जवळच्या नात्यात दुरावा सहन होत नाही. एकमेकांचा सहवास सतत हवाहवासा वाटतो. अशा नात्यात एकमेकांशिवाय करमत नाही. कारण अशा मैत्रीत दोन्ही बाजूंनी अतूट प्रेम असते. मुळात फायदा व हित या दोन शब्दांतच फरक आहे. फायद्यात स्वार्थी वासना असते तर हितात निःस्वार्थी भावना असते. भावनिक जवळीक हे एक वेगळेच रसायन आहे. तिथे भावनांक जुळणे महत्वाचे असते. असा भावनांक जिथे जुळतो तिथे जिवाभावाची मैत्री निर्माण होते.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, ११.७.२०२४

आयुष्य कठीणच नव्हे तर असुरक्षित झालेय!

आयुष्य कठीणच नव्हे तर असुरक्षित झालेय!

बेदरकार वाहनाने धडक दिल्याने रात्रपाळीत गस्त घालणाऱ्या पोलीस हवालदाराचा मृत्यू, धनिक पुत्राच्या भरधाव कारने धडक देऊन दूरवर फरफटत नेल्याने महिलेचा मृत्यू, गर्दीत लोकल ट्रेन पकडताना रेल्वे रूळावर पडून महिलेने तिचे दोन्ही पाय गमावले, डॉक्टरच्या वैद्यकीय निष्काळजीपणामुळे रूग्णाचा मृत्यू, वकिलाच्या हलगर्जीपणामुळे कोर्टाने वकिलाला झापले, पोलिसांनी गंभीर गुन्ह्याचा तपास नीट केला नाही म्हणून न्यायालयाचे पोलिसांवर ताशेरे, एकतर्फी प्रेमातून मुलाने मुलीचा भररस्त्यात खून केला व बघ्याच्या गर्दीतले लोक त्या मुलीला वाचवण्याचा प्रयत्न करण्याऐवजी मोबाईलमधून त्या खूनाचा व्हिडिओ काढत बसले, कर्जबाजारीपणाला कंटाळून कुटुंबाची आत्महत्या, भोंदू बाबाने भोळ्या भक्तांना फसवले, असल्या बातम्या दररोज वाचायला मिळत आहेत. त्यातून समाजमनाचा स्तर तर कळतोच पण आयुष्य नुसते कठीणच नव्हे तर किती असुरक्षित झालेय हेही कळते. या नकारात्मक बातम्या परिस्थितीच्या हिमनगाचे फक्त वरचे टोक आहे. त्याखाली बरंच काही नकारात्मक आहे जे वर दिसत नाही. म्हणून सर्वकाही आलबेल आहे असे नाही. अशा नकारात्मक वातावरणात देवाचे नाव घेऊन सकारात्मक मानसिकता जपणे ही खूप अवघड गोष्ट आहे.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १०.७.२०२४

जोखीम!

जोखीम!

वकिली हीच जोखीम होती, त्यात धोका होता आणि त्या जोखीमेचे पडसाद आयुष्यावर पडले. माझ्या दिवसाची रात्र झाली आणि रात्रीचा दिवस झाला आणि माझे जैविक घड्याळ पार बिघडून गेले. याला व्यावसायिक जोखीम/धोका (आॕक्युपेशनल हजार्ड) म्हणतात. गिरणी कामगार कापड गिरणीत काम करताना त्यांच्या नाकातोंडात कापसाचे कण जायचे व त्यातून काही जणांना फुफ्फुसाचा क्षयरोग (टी.बी.) व्हायचा. ती तसली नोकरी हा सुद्धा व्यावसायिक जोखमीचा/धोक्याचा भाग होता.

१९८८ ला वकिली सुरू करण्यापूर्वी सर्वकाही ठीक होते. मी वेळेवर सकाळी लवकर उठायचो व रात्री लवकर झोपायचो. म्हणजे शाळा, कॉलेजचे शिक्षण चालू असताना व अकौंटस क्लार्कची नोकरी करीत असताना माझे जैविक घड्याळ एकदम नॉर्मल होते. तसे नसते तर मी उच्च शिक्षण घेऊ शकलो नसतो व नोकरीही करू शकलो नसतो. पण १९८८ साली इंडियन डेरी कॉर्पोरेशन (आय.डी.सी.) ही केंद्र सरकारची कंपनी बंद पडली व मला पाच वर्षांच्या नोकरीतच अकाली स्वेच्छा सेवानिवृत्ती (व्ही.आर.एस.) घ्यावी लागली व पुढे नोकरी करीत राहण्यापेक्षा वकिलीत पडण्याची मला हुक्की आली. आली लहर केला कहर या म्हणीनुसार माझ्या त्या हुक्कीने मला आयुष्यभर बुक्की मारली. बुक्की कसली सारख्या बुक्क्याच मारल्या आयुष्यभर.

सकाळी लवकर उठायची सवय म्हणून सकाळी १०.३० वाजता कोर्टात जाऊन बसायचो. कल्याण, उल्हासनगर, ठाणे, कॕट व हायकोर्ट या सगळ्या कोर्टात पहिली तीन वर्षे (१९८८-१९९०) सकाळी १०.३० ला जाऊन बसायचो. पण क्लायंटस मिळताना नाकीनऊ आले. सिनियर वकील महिन्याला ५०० रूपये देऊन चांगले राब राब राबवून घ्यायचे दिवसभर. लग्न तर केलेले, मुलगी तर झालेली आणि मग महिना ५०० रूपये कमवून संसार कसा चालणार माझा? मग कोर्टातून अक्षरशः पळ काढला आणि स्वतःच्या हिंमतीवर पार्ट टाईम लिगल कन्सल्टन्सीची कामे मिळवू लागलो. ती अर्धवेळ वकिलीची कामे सकाळी नसायची तर संध्याकाळी ४ ते ५ नंतर सुरू व्हायची. मग सकाळी लवकर कशाला उठून बसा? अशाप्रकारे माझे जैविक घड्याळ वकिलीने बिघडवले ते कायम बिघडवलेच. रात्रभर जागणे, सकाळी झोपून दुपारी उठणे व संध्याकाळी पार्ट टाईम लिगल कन्सल्टन्सी करणे हा दिनक्रम गेली २० ते २५ वर्षे चालू आहे. त्यामुळे माझे जैविक घड्याळ आता पूर्वपदावर व तेही ६८ वर्षाच्या उतार वयात येऊच शकत नाही. हा निद्रानाशाचा आजार नसून जैविक घड्याळ बिघडल्याचा आजार आहे जो अत्यंत जुनाट आहे. हा आजार बरोबर घेऊनच मी मरणार.

शेवटी व्हायचे ते झालेच. माझ्या उलट्या जैविक घड्याळामुळे शरीर बिघडले. हृदयात २ एवी ब्लॉक झाला व बद्धकोष्ठानंतर चुंबळ मूळव्याधीचा त्रास वाढत गेला. शौच कर्म करताना रक्त पडणे हे नित्याचे झाले. तीन कार्डिओलॉजिस्टसनी पेसमेकर सर्जरी करायलाच पाहिजे असे सांगितलेय तर तज्ञ एम.एस. (आयुर्वेद) डॉक्टरने चुंबळ रक्ती मूळव्याध तिसऱ्या स्टेजला (थर्ड डिगरी) गेल्याने मूळव्याध सर्जरी (आॕपरेशन) करायला सांगितलेय. दोन्ही आजाराची दोन आॕपरेशन्स व तीही ६८ या उतार वयात? मी हार्टचे पेसमेकर आॕपरेशन इच्छाशक्ती/मनोबलाच्या जोरावर टाळले आणि चालताना होणारा त्रास आपोआप कमी झाला. आता फक्त कोलेस्ट्राल कंट्रोल व रक्त पातळ करायच्या गोळ्या घेतो. मूळव्याध सर्जरी केली पाहिजे हे आता आयुर्वेदीक सर्जनने मला सांगितलेय. मी ती करणार नाही असे मनाला ठाम बजावलेय. यावर काही आयुर्वेदीक गोळ्या आहेत तेवढ्याच घेत राहणार. यामुळे पुढे काय होईल हे मला आज सांगता येणार नाही. भयंकर त्रासही होईल कदाचित. पण तरीही दोन्ही आॕपरेशन्स करायची नाहीत असे ठरवले आहे. बघूया निसर्ग किंवा परमेश्वर किती साथ देतो ते. वकिली व्यवसायात पडण्याची जोखीम घेतली व ती आयुष्यभर हिंमतीने पेलली. आता वृद्धापकाळी ही आरोग्याची जोखीम घेतोय. बघूया, या जोखमीचे काय होते ते!

मेरा नही, तेरा नही, मेरा नही तेरा नही, इसका नही उसका नही, किसीका नही, ये दोष तकदीर का सारा है, ये दोष तकदीर का सारा है! (दुश्मन चित्रपटातील गीत)

ही जोखीम अंगावर घेऊन पुढील खडतर आयुष्य जगत असताना ज्यांनी मला खूप आनंद दिला त्या जुन्या आठवणींना अधूनमधून उजाळा देत असतो.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १०.७.२०२४

नैसर्गिक न्यायातला फरक!

माणसांचे नैसर्गिक जगणे व इतर सजीवांचे नैसर्गिक जगणे यातील मूलभूत फरक प्रथम समजून घेतला पाहिजे व मगच नैसर्गिक न्यायावर भाष्य केले पाहिजे! -ॲड.बी.एस.मोरे

सामाजिक कायदा न्याय तत्व!

माणसांच्या नैसर्गिक जगण्यात जी माणसे नैसर्गिक सहकार्य करतील त्यांच्याशी आर्थिक देवाणघेवाण व अशा जगण्यात जी माणसे खोडा घालतील त्यांच्या विरूद्ध राजकीय युद्ध, हेच आंतरमानवी संबंधाचे नियमन करणाऱ्या सामाजिक कायद्याचे मूलभूत नैसर्गिक न्याय तत्व आहे! -ॲड.बी.एस.मोरे

तरूण तुर्क म्हातारे अर्क!

जीवनाच्या दुसऱ्या टप्प्यात संघर्ष करीत असलेली तरूणाई व तिसऱ्या व शेवटच्या टप्प्यात आयुष्याची उजळणी करीत बसलेली वृद्धाई यांच्यात समजदारीचे व पिढीचे फार मोठे अंतर असते त्यामुळे म्हाताऱ्या अर्कांनी तरूण तुर्कांच्या सुसंवादी प्रतिसादाची अपेक्षा करू नये! -ॲड.बी.एस.मोरे 

कायदा!

कायदा म्हणजे अडीअडचणीत, संकटात सापडलेल्या माणसालाच नव्हे तर मुक्या जनावरालाही त्याच्या नैसर्गिक अधिवासात, मार्गावर नेऊन सोडण्याची किंवा तसे मार्गदर्शन करण्याची नैसर्गिक प्रक्रिया ज्या प्रक्रियेत नैसर्गिक न्याय समाविष्ट असतो! -ॲड.बी.एस.मोरे

जीवन बोट!

आपण सर्व जीवनाच्या एकाच बोटीतून प्रवास करीत आहोत, बोटीत कोणाला कुठे उंचावर जागा मिळाली व कोणाला कुठे खाली जागा मिळाली म्हणून एकमेकांचा द्वेष करू नका, प्रत्येकाची परिस्थिती वेगळी असते, प्रत्येकाचे प्रयत्न वेगळे असतात, प्रत्येकाचे नशीब वेगळे असते, बोटीत मिळालेल्या जागेवर राहूनही मानवी जीवनाचा मनसोक्त, मनमुराद आनंद घ्या, कारण निसर्ग तुम्हाला बोटीतून कधी  उचलून समुद्रात फेकून देईल याचा नेम नाही! -ॲड.बी.एस.मोरे

पिछे मुड के देखने का नही!

पिछे मुड के देखने का नही!

एका गाण्यातून सांगितलेय की "मुड मुड के ना देख मुड मुड के" तर स्त्री या चित्रपटात सल्ला दिला गेलाय की "पिछे मुड के देखने का नही"! आणि हे खरेच आहे. तुम्ही एखादी कृती जरी नीट केलीत तरी मनात शंका येऊन तुम्ही तिच्याकडे पुन्हा पुन्हा वळून बघायला लागलात की ती नीट झालीच नाही असा तुमच्या मनाला भास होतो व मग तो भास खरा वाटून तुम्ही ती कृती पुन्हा पुन्हा करायला जाता. मनाला लागलेली अशी सवय म्हणजेच मंत्रचळ ज्याला इंग्रजीत आॕब्सेसिव्ह कम्पलसिव्ह डिसआॕर्डर (ओसीडी) म्हणतात.

जंगलात वाघ पुढे पुढे चालतो तेव्हा तो अधूनमधून मागे वळून बघतो या शंकेने की मागून कोणी जनावर हल्ला करायला तर येत नाही ना. अशी शंका, अशी काळजी वाघाला भूतकाळात आलेल्या अनुभवावर आधारित असते. अर्थात जंगलात राहणारे प्राणी काय किंवा मानवी वस्तीत राहणारी माणसे काय ही सगळीच सजीव मंडळी अनुभवातून शिकत असतात. पण अधूनमधून मागे वळून बघणे व सारखे सारखे मागे वळून बघणे यात फरक आहे.

रात्री निर्मनुष्य रस्त्यावरून चालत असताना कोणीतरी सांगितलेल्या भुताच्या कथेवरून किंवा एखाद्या हॉरर पिक्चरमध्ये बघितलेल्या सीन वरून मनात चुकूनही भुताची शंका आली व त्या शंके पोटी एखाद्या कमकुवत मनाच्या माणसाने पुन्हा पुन्हा मागे वळून बघण्यास सुरूवात केली तर त्याला हमखास पांढऱ्या कपड्यातील भुताची किंवा पांढऱ्या साडीतील हडळीची एखादी आकृती पाठलाग करीत असल्याचे दिसेल. खरं तर हा मनाचा भास असतो. पण तो भास त्यावेळी खरा वाटतो. आणि तो जर खरा वाटला तर एखादा माणूस घाबरून मरूही शकतो. इतकी ही भासाची व पुन्हा पुन्हा मागे वळून बघण्याची गोष्ट भयंकर आहे. भुताच्या त्या स्त्री चित्रपटात एक हडळ दाखवलीय व एकजण कोणाला तरी सल्ला देतो की "पिछे मुड के देखने का नही" कारण असे मागे वळून बघितले की ती हडळ स्त्री हमखास दिसायची.

मंत्रचळ हा अशा सवयीतून होतो. केलेली कृती नीट केलीय की नाही अशी मनात थोडी जरी शंका आली तरी मन तिच्याकडे पुन्हा पुन्हा वळून बघायला लागते व तीच कृती पुन्हा पुन्हा करायला लागते. ही गोष्ट मानवी मनाच्या अती शंकेखोर, अती चिंतातूर, अती उत्सुक किंवा अती चिकित्सक स्वभावामुळेही होऊ शकते. अती तिथे माती त्यातलाच हा प्रकार. म्हणून "पिछे मुड के देखने का नही"!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, ७.७.२०२४