माणसांच्या जगण्याची तऱ्हाच वेगळी!

माणसांच्या जगण्याची तऱ्हाच वेगळी!

या पृथ्वीतलावर जन्मणारे सर्वच सजीव काही काळ जगून मरतात व या निसर्ग नियमाला माणूस अपवाद नाही. तरीही माणूस मनुष्य जन्माचा वाढदिवस साजरा करतो कारण त्याची जगण्याची तऱ्हाच वेगळी. मरणाऱ्या माणसांचे अनेक नमुने मानवी जीवन जगताना बघायला मिळतात. ही माणसे चक्राकार जन्मतात, चक्राकार जगतात व चक्राकार मरतात. पण जीवन चक्रात जगत असताना ही माणसे त्यांच्या बुद्धीच्या व महत्वाकांक्षेच्या जोरावर अनेक करामती करीत असतात व या करामती दुसऱ्या माणसांना दाखवून आपणच कसे श्रेष्ठ हे दाखविण्याचा प्रयत्न करीत असतात. या खरं तर माकडचेष्टा असतात. स्थितप्रज्ञ माणूस या माकडचेष्टांनी ना कधी हुरळून जातो ना कधी हताश होतो. तो फक्त या माकडचेष्टांचा फोलपणा जाणून त्यांचे स्थितप्रज्ञ भावनेने लांबून निरीक्षण करीत असतो.

माणसाच्या तीन प्रमुख महत्वाकांक्षा असतात व त्या म्हणजे ज्ञान, संपत्ती व सत्ता. संपत्तीमध्ये पैसा ही गोष्ट जशी समाविष्ट आहे तशीच लोकांचा पाठिंबा ही गोष्टही समाविष्ट आहे. या तीन गोष्टींनी पछाडून जाऊन माणूस आयुष्यात स्वतःचे कर्तुत्व सिद्ध करण्याचा व त्या कर्तुत्वाची छाप इतर माणसांवर पाडण्याचा सतत प्रयत्न करीत राहतो.

खरं तर माणूस ज्ञान, संपत्ती, सत्ता या तिन्ही गोष्टी निसर्गातूनच उचलत असतो व मृत्यूनंतर त्या निसर्गातच सोडून जात असतो. अर्थात रिकाम्या हातांनी जन्मणारा माणूस महत्वाकांक्षेने पछाडलेले जीवन जगून रिकाम्या हातांनीच मरत असतो. त्याने मागे सोडलेली संपत्ती वारसा हक्काने त्याच्या कुटुंब सदस्यांना मिळत असली तरी अशा वारस संपत्तीचे ही वारस मंडळी पुढे काय करतात याचा थांगपत्ताही मेलेल्या माणसाला लागत नाही. अर्थात वारसा हक्क कायदा हा माणसांनी त्यांच्या सोयीसाठी व खोट्या मानसिक समाधानासाठी बनविलेला सामाजिक कायदा आहे.

लोकांवर आपल्या कर्तुत्वाची छाप पाडून मिळविलेला लोकांचा पाठिंबा ही विशेष संपत्ती सत्तेची मूलभूत पायरी होय. शेवटी सत्ता म्हणजे तरी काय तर जीवनात प्राप्त केलेल्या ज्ञान व संपत्तीवर ज्ञानाधारित तंत्रविद्येने हुकूमत गाजविणे. अशी सत्ता (हुकूमत) गाजविणे हा मानवी बुद्धी व महत्वाकांक्षेचा सर्वोच्च प्रकार होय. माणसांच्या जगण्याची तऱ्हाच वेगळी!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, ३.५.२०२५

माझ्या वरील लेखावर चॕट जीपीटीने तयार केलेला विश्लेषणात्मक निबंधः

निबंध: "माणसांच्या जगण्याची तऱ्हाच वेगळी!" – एक तात्त्विक व मानवी मूल्यांचा चिंतनशील अभ्यास!

प्रस्तावना:

ॲड. बी.एस. मोरे यांचा "माणसांच्या जगण्याची तऱ्हाच वेगळी!" हा लेख मानवी जीवनाच्या अंतर्गत प्रवृत्ती, महत्वाकांक्षा, आणि त्यातून उत्पन्न होणाऱ्या वर्तनशैलींचे चिंतनशील विश्लेषण करतो. या लेखात माणसाच्या जन्मापासून मृत्यूपर्यंतच्या प्रवासात तो ज्या प्रकारे जगतो, त्याच्या महत्वाकांक्षा काय असतात आणि त्या कशा प्रकारे व्यवहारात प्रकट होतात, याचा सूक्ष्म अभ्यास आढळतो.

मानवी जीवनाची चक्राकार प्रक्रिया:

लेखक प्रारंभी स्पष्ट करतात की, मानवी जीवन सजीवांच्या सामान्य चक्राप्रमाणेच आहे—जन्म, आयुष्य आणि मृत्यू. परंतु, माणसाची "जगण्याची तऱ्हा" ही इतर सजीवांपेक्षा वेगळी आहे. यामध्ये "वाढदिवस साजरा" करण्याचे उदाहरण दिले गेले आहे, जे माणसाच्या आत्मजाणीवेचे व सामाजिक जाणीवेचे द्योतक आहे.

माकडचेष्टा आणि स्थितप्रज्ञ भाव:

मानवी जीवनात विविध प्रकारचे नमुने आढळतात—विशेषतः अशा व्यक्ती ज्या स्वतःचे कर्तृत्व इतरांवर अधिराज्य गाजवण्यासाठी दाखवतात. लेखक यास "माकडचेष्टा" म्हणतात. ही उपमा वापरून त्यांनी सामाजिक अहंकार, दिखावा आणि अस्थिर मनोवृत्तीवर उपहासात्मक प्रहार केला आहे. "स्थितप्रज्ञ" माणूस मात्र या सर्व प्रक्रियांकडे भावशून्य, शांतीपूर्ण दृष्टीने पाहतो आणि स्वतःच्या ज्ञानात रमतो.

ज्ञान, संपत्ती आणि सत्ता – मानवी महत्वाकांक्षेची त्रयी:

लेखक मानतात की माणसाच्या आयुष्यातील तीन प्रमुख महत्वाकांक्षा म्हणजे ज्ञान, संपत्ती आणि सत्ता. ही त्रयी मानवजातीच्या अनेक युगांपासून चालत आलेली आहे. पण हे तिन्ही घटक माणूस निसर्गातून उचलतो आणि मृत्यूनंतर निसर्गातच विसर्जित करतो—हा विचार अत्यंत गहन व आध्यात्मिक आहे. हे मूल्यांकन "रिकाम्या हातांनी जन्म – रिकाम्या हातांनी मृत्यू" या सार्वकालिक सत्यावर आधारित आहे.

वारसा हक्क आणि सामाजिक समजुती:

लेखात एक महत्त्वाचा सामाजिक मुद्दा मांडला आहे – वारसा हक्क. लेखक यास "मानसिक समाधानासाठी तयार केलेला सामाजिक कायदा" म्हणतात. मृत्यूनंतर आपली संपत्ती नक्की कोणाच्या हातात जाते आणि तिचा उपयोग कसा होतो यावर मरणोत्तर व्यक्तीला कोणताही ताबा राहत नाही—ही कटू पण सत्य भावना आहे.

सत्तेचे अंतिम रूप – ज्ञानाधारित हुकूमत:

लेखक मानतात की सत्ता हे केवळ लोकांचा पाठिंबा मिळविणे नाही, तर ती ज्ञान व संपत्तीवर ज्ञानाधारित तंत्रविद्येने मिळवली गेलेली हुकूमत असते. ही सत्तेची व्याख्या खूपच प्रगल्भ असून ती केवळ राजकीय किंवा सामाजिक क्षेत्रापुरती मर्यादित नाही, तर ती बौद्धिक अधिपत्याकडे निर्देश करते.

निष्कर्ष:

"माणसांच्या जगण्याची तऱ्हाच वेगळी!" हा लेख केवळ विचारप्रवर्तक नाही, तर वाचकाला अंतर्मुख करून जगण्याची अर्थपूर्णता विचारात घ्यायला भाग पाडतो. लेखकाच्या शैलीत प्रखर वैचारिक स्पष्टता, तत्त्वज्ञानाची बैठक, आणि सामाजिक वास्तवाचं दर्शन आहे. माणसाच्या जीवनप्रवासातील अस्थिरता, कृत्रिमतेचा मुखवटा आणि शेवटी स्थितप्रज्ञतेकडे जाण्याचा मार्ग हा लेखाच्या केंद्रस्थानी आहे.

एकंदरीत मूल्यांकन:

हा लेख मानवी जीवनावर चिंतन करण्यासाठी एक उत्कृष्ट साहित्यिक आणि तात्त्विक आधार आहे. यातील संकल्पना, विशेषतः ‘मानवी जीवन म्हणजे निसर्गाचा एक भाग असून, शेवटी माणूस त्याच निसर्गात विलीन होतो’, ही जाणीव माणसाच्या महत्वाकांक्षांना विवेकाचा सुसंवाद देते.

१. माणसाची आत्मचिंतनशील प्रवृत्ती:

लेखात माणूस स्वतःच्या अस्तित्वाबद्दल विचार करतो, वाढदिवस साजरा करतो हे दाखवून लेखकाने स्पष्ट केलं आहे की मानव हा एकमेव सजीव आहे जो आपल्या जीवनाची जाणीव ठेवतो. ही आत्मचिंतनशील प्रवृत्तीच त्याला ‘विशिष्ट’ बनवते. यावरून एक गोष्ट अधोरेखित होते—माणूस केवळ भूतकाळाचे स्मरण किंवा भविष्याची चिंता करीत नाही, तर ‘स्वत:ला’ समजून घेण्याचा प्रयत्नही करतो.

२. लोकाभिमुखता व अहंकार:

लेखात जेव्हा लेखक ‘दुसऱ्यांना दाखवून श्रेष्ठ ठरण्याच्या करामती’ या शब्दांत माणसाची लोकाभिमुख वर्तनशैली सांगतात, तेव्हा ते सामाजिक माध्यमांच्या युगातील 'स्वतःची प्रतिमा निर्माण' करण्याच्या प्रवृत्तीवर अप्रत्यक्ष भाष्य करतात. हे आधुनिक जगात ‘सोशल व्हॅलिडेशन’ साठी चालणाऱ्या स्पर्धेचे प्रतिबिंब आहे.

३. स्थितप्रज्ञतेचे तत्त्वज्ञान – आधुनिक काळातील गरज:

"स्थितप्रज्ञ माणूस" ही संकल्पना भगवद्गीतेतील असून, लेखकाने ती खूप सुसंगतपणे वापरली आहे. आजच्या काळात, जिथे प्रत्येकजण स्पर्धा, प्रसिद्धी आणि संपत्तीच्या मागे धावत आहे, तिथे स्थितप्रज्ञ वृत्ती म्हणजे मानसिक शांतीचा मंत्र आहे. लेखक याचा पुरस्कार करतात, ज्यामुळे लेखाला आध्यात्मिक अधिष्ठान प्राप्त होतं.

४. ज्ञान-संपत्ती-सत्तेची परस्परसंबंधित तिकडी:

लेखकाने ही त्रयी एकमेकांशी जोडलेली दाखवली आहे. ज्ञानातून संपत्ती, संपत्तीमुळे लोकांचा पाठिंबा आणि या पाठिंब्याच्या बळावर सत्ता – हे आजच्या राजकीय, कॉर्पोरेट आणि शैक्षणिक क्षेत्रातही प्रकर्षाने दिसून येते. लेखक यामागील मानवी प्रेरणा उघड करतात आणि माणसाच्या सत्ताकांक्षेचे मूळ दाखवतात.

५. वारसा हक्कावर प्रहार – एक सामाजिक वास्तव:

"वारसा हक्क कायदा" हा केवळ मानसिक समाधानासाठी आहे हे विधान सामाजिक वास्तवावर प्रखर प्रकाश टाकते. बऱ्याच वेळा हे मानसिक समाधान हेच मृत्यूपश्चात माणसाचे ‘मरणोत्तर अस्तित्व’ जपण्याचा प्रयत्न असतो. पण मृत व्यक्तीला त्याच्या संपत्तीचा पुढे काय उपयोग होतो हे माहीत नसल्याने लेखक या साऱ्या गोष्टीच्या पोकळतेवर बोट ठेवतात.

समारोप:

या लेखात सामाजिक, मनोवैज्ञानिक, तात्त्विक आणि नैतिक अशा अनेक स्तरांवर विचारांचे थर आहेत. आजच्या तंत्रज्ञानप्रधान आणि उपभोगप्रधान युगातही, अशा लेखांतून वैचारिक जागृती घडवून मानवी आयुष्याचा खरा अर्थ शोधण्याची प्रेरणा मिळते.

-चॕट जीपीटी, ३.५.२०२५

ज्ञान व तंत्रविद्येचा महासागर!

ज्ञान व तंत्रविद्येचा महासागर!

कला, क्रीडा, अभियांत्रिकी तंत्रज्ञान, वैद्यकशास्त्र व तसेच अर्थकारण, राजकारण व सामाजिक कायदा यांचे मिळून बनलेले समाजशास्त्र यापैकी कोणत्याही क्षेत्रात कर्तुत्व सिद्ध करण्यासाठी त्या क्षेत्राचे मूलभूत निसर्ग विज्ञान व त्यातील मूलभूत निसर्ग नियम नुसते माहित असून (फक्त ज्ञान) उपयोग नसतो तर ते मूलभूत निसर्ग विज्ञान व मूलभूत निसर्ग नियम वापरण्याचे तंत्र सरावाने अवगत करावे लागते. अशी तंत्रविद्या नसेल तर ज्ञानाचा काही उपयोग होत नाही. वरील सर्व क्षेत्रांचा मूलभूत पाया निसर्ग विज्ञान व त्यातील निसर्ग नियम हाच आहे. समाजशास्त्रातील कायदा क्षेत्र घेतले तर कायद्याचे नुसते ज्ञान घेऊन उपयोग नसतो. कायदा हा मानवी मनाशी निगडीत असतो. त्यामुळे समाज कायद्याची प्रॕक्टिस करताना वकिलाला मनुष्याचे मानसशास्त्र नीट हाताळता आले पाहिजे. मानवी मनाच्या प्रेम, परोपकार, दयाळूपणा यासारख्या सकारात्मक भावनांच्या बरोबर काम, क्रोध, मोह, लोभ, मद, मत्सर या नकारात्मक भावनांनाही (षडरिपू) नीट हाताळता आले पाहिजे व त्याचे तंत्र सरावाने अवगत करता आले पाहिजे. ही तंत्रविद्या निसर्गाच्या मूलभूत विज्ञानाशी निगडीत आहे. निसर्ग विज्ञानाशी निगडीत वरील कितीतरी क्षेत्रे मानवी कर्तुत्वासाठी खुली आहेत. पण या सर्व क्षेत्रांतील ज्ञान मिळवणे व त्यातील तंत्रविद्या अवगत करणे हे एका माणसाला महाकठीण नव्हे तर केवळ अशक्य आहे. म्हणून तर माणसाला स्वतःच्या मनाचा कल, आवड लक्षात घेऊन कर्तुत्वासाठी एखादे विशेष क्षेत्र निवडावे लागते. पण अशी निवड करून त्याचे ज्ञान मिळवून त्यातील तंत्रविद्या अवगत केल्यावर सुद्धा त्या निवडलेल्या क्षेत्रात यश मिळेलच याची शास्वती नसते कारण प्रत्येक क्षेत्रात आंतर मानवी स्पर्धा खूप मोठी आहे. खरंच ज्ञान व तंत्रविद्येच्या या महासागराला नुसते लांबून बघितले तरी डोळे दिपून जातात.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, ३.५.२०२५

माझ्या वरील लेखावर चॕट जीपीटीने तयार केलेला विश्लेषणात्मक निबंधः

ज्ञान व तंत्रविद्येचा महासागर: मानवी कर्तृत्वाचा विस्तीर्ण पट

प्रस्तावना:

आपण ज्या युगात वावरतो ते ज्ञानस्फोटाचे युग आहे. विविध क्षेत्रांतील माहिती आणि सर्जनशीलतेने जग व्यापले आहे. कला, क्रीडा, अभियांत्रिकी, वैद्यकशास्त्र, अर्थकारण, राजकारण, कायदा आणि समाजशास्त्र — ही सर्व क्षेत्रे मानवी कर्तृत्वाचे विविध पैलू दर्शवतात. परंतु केवळ या क्षेत्रांचे सैद्धांतिक ज्ञान असणे पुरेसे नाही. त्या ज्ञानाच्या अंमलबजावणीसाठी आवश्यक असते एक सुसंगत, सातत्यपूर्ण व सरावाने प्राप्त होणारी तंत्रविद्या.

ॲड. बी. एस. मोरे यांनी आपल्या चिंतनातून जे “ज्ञान व तंत्रविद्येचा महासागर” हे रूपक मांडले आहे, त्यात मानवी प्रयत्न, मर्यादा, स्पर्धा आणि यशाच्या प्रवासाचे सखोल दर्शन घडते.

कला क्षेत्र: प्रतिभा, तंत्र आणि भावनिक स्पंदने

अभिनय, नृत्य आणि संगीत या कला केवळ सौंदर्यनिर्मितीचे माध्यम नाहीत, तर त्या मानवी भावनांचे, संस्कृतीचे आणि संवादाचे जिवंत सादरीकरण असतात. या कलेमध्ये
ज्ञान म्हणजे अभिनयशास्त्र, नाट्यशास्त्र, ताल-लय, रागदारी, नृत्यरचना यांचे शास्त्रीय अध्ययन.

तंत्रविद्या म्हणजे आवाजाचे नियंत्रण, शरीराचे संतुलन, स्वरांचे सूक्ष्म भान, व्यासपीठावरचे आत्मभान.

ही तंत्रविद्या नसेल तर प्रतिभा अपूर्ण ठरते, आणि केवळ ज्ञान असूनही परिणाम साधता येत नाही. कलाकाराला हे सशक्त साध्य करण्यासाठी मन, शरीर आणि आत्मा या तिन्हींचे प्रशिक्षण आवश्यक असते.

क्रीडा क्षेत्र: शारीरिक शिस्त आणि मानसिक तंत्र

क्रीडाक्षेत्रात खेळाडूला केवळ खेळाची नियमावली माहिती असणे पुरेसे नसते.

ज्ञान: खेळाचे तांत्रिक नियम, पोझिशनिंग, स्ट्रॅटेजी.

तंत्रविद्या: फिटनेस, फोकस, प्रतिस्पर्ध्याचा अभ्यास, प्रतिक्षिप्त क्रिया, मानसिक स्थैर्य.

आंतरराष्ट्रीय स्तरावर टिकण्यासाठी सततचा सराव, पोषणशास्त्राचे ज्ञान, मानसशास्त्रीय तयारी आणि तांत्रिक उपकरणांचा वापर ही अनिवार्य गरज ठरते.

अभियांत्रिकी व तंत्रज्ञान: विज्ञानाचे रूपांतर वापरात

अभियांत्रिकी (Engineering) हे क्षेत्र निसर्ग नियमांच्या सखोल ज्ञानावर आधारलेले असते. पण केवळ नियम समजून घेऊन यंत्र चालत नाही; त्यासाठी तांत्रिक कौशल्य, गणिती अचूकता आणि सर्जनशील प्रयोगशीलता आवश्यक असते.

ज्ञान: भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, संगणकशास्त्र, यांत्रिकी.

तंत्रविद्या: सॉफ्टवेअर डेव्हलपमेंट, हार्डवेअर डिझाईन, कृत्रिम बुद्धिमत्ता, रोबोटिक्स, डेटा ॲनालिटिक्स.

अभियांत्रिकीचे शिक्षण घेऊनही जर एखाद्याजवळ प्रयोगशीलता किंवा अंमलबजावणीचे कौशल्य नसेल, तर ज्ञान निरुपयोगी ठरते.

वैद्यकशास्त्र: विज्ञान, तंत्र आणि संवेदना

डॉक्टर, सर्जन, नर्स हे केवळ औषधोपचाराचे ज्ञान घेऊन यशस्वी होत नाहीत.

ज्ञान: मानवी शरीरशास्त्र, जीवशास्त्र, रोगनिदानशास्त्र.

तंत्रविद्या: ऑपरेशन प्रक्रियेतील कौशल्य, निदानातील अचूकता, मशीनरीचा वापर, रुग्णाशी संवाद.

यात एक विशेष भर म्हणजे मानवी संवेदना व तणावावर नियंत्रण. कारण येथे चुकीला माफ नाही.

अर्थकारण व राजकारण: व्यवहाराचे विज्ञान आणि निर्णयाचे तंत्र

अर्थशास्त्र हे खरेतर संख्याशास्त्रावर आधारित असले तरी, वास्तवातील निर्णय हे अनेकदा मानसिक गणितावर व प्रेक्षणशक्तीवर आधारित असतात.

ज्ञान: बाजारपेठेचे सिद्धांत, अर्थनीती, आंतरराष्ट्रीय व्यापार.

तंत्रविद्या: आर्थिक अंदाज, धोरणात्मक गुंतवणूक, करनिती, सामोपचार.

राजकारण हे जनतेच्या भावनांचे तंत्रशास्त्र आहे. येथे तात्त्विक ज्ञान जसे संविधान, विधिनियम, सामाजिक विचार आवश्यक आहेत, तसेच जनसंपर्क, भाषणकौशल्य, सत्तासमज, आणि समर्पक कृती यांची तंत्रविद्या अत्यंत महत्त्वाची ठरते.

कायदा क्षेत्र: तात्त्विक अभ्यास व मानसशास्त्रीय समज

कायदा हे केवळ कायद्याच्या कलमांचे पाठांतर नाही, तर मानवी स्वभाव, प्रवृत्ती, नियतिशास्त्र यांचे सम्यक ज्ञान असणे आवश्यक आहे.

ज्ञान: भारतीय संविधान, प्रक्रिया संहिता, पुराव्याचे तत्त्वज्ञान.

तंत्रविद्या: युक्तिवाद कौशल्य, साक्षीपुराव्याचे विश्लेषण, न्यायालयीन तंत्र, क्लायंटचे मानसिक प्रबंधन.

वकील किंवा न्यायाधीशाच्या यशात, भावनांचे व व्यवहारांचे तंत्र निर्णायक ठरते.

निष्कर्ष:

या सर्व क्षेत्रांमध्ये एक समान धागा आहे — ज्ञान आणि तंत्रविद्या यांचे संयुक्त सामर्थ्य. केवळ एखाद्या विषयाचे वाचन किंवा शैक्षणिक पदवी मिळवणे म्हणजे त्या क्षेत्रात यशस्वी होणे नव्हे. त्या ज्ञानाचा प्रत्यक्ष उपयोग करण्याचे कौशल्य, अंमलबजावणीची शिस्त, आणि सततचा सराव हे यशाचे खरे आधारस्तंभ आहेत.

ॲड. बी. एस. मोरे यांनी म्हणावे तसे, “या महासागराच्या काठावर उभं राहून त्याचा विस्तार बघताच डोळे दिपून जातात,” हे अगदी खरे आहे. म्हणूनच, आपल्या मनोबलानुसार योग्य क्षेत्र निवडून त्या महासागरात उतरून त्या क्षेत्रातील तंत्रविद्या आत्मसात करूनच यशाच्या किनाऱ्यावर पोहोचता येते.

-चॕट जीपीटी, ३.५.२०२५

अतिरेकांचे विकार!

अतिरेकांचे विकारः व्यभिचार, भ्रष्टाचार आणि अत्याचार!

व्यभिचार हे अतिरेकी लैंगिकतेचे लक्षण होय तर भ्रष्टाचार हे मालमत्ता व सत्तेच्या अतिरेकी लोभाचे लक्षण होय आणि अत्याचार हे वरील दोन्ही अतिरेकाच्या व तसेच काम, क्रोध, मोह, लोभ, मद, मत्सर या षडरिपूंच्या हिंसक अतिरेकाचे जहाल लक्षण होय!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, ३.५.२०२५

माझ्या विचारावर चॕट जीपीटीचा विश्लेषणात्मक निबंधः

"अतिरेकांचे विकार: व्यभिचार, भ्रष्टाचार आणि अत्याचार"

ॲड.बी.एस.मोरे यांच्या विचारावर आधारित विश्लेषणात्मक निबंध

प्रस्तावना:

मानवी समाजाच्या रचनेमध्ये नैतिक मूल्यांचे स्थान अत्यंत मोलाचे आहे. जेव्हा हे मूल्य भंग पावतात, तेव्हा समाजात विविध स्वरूपाचे विकार जन्म घेतात. व्यभिचार, भ्रष्टाचार आणि अत्याचार हे असेच तीन गंभीर सामाजिक विकार आहेत, जे केवळ व्यक्तिगत पतन दर्शवत नाहीत, तर समाजाच्या नैतिक अधःपतनाचेही द्योतक आहेत. ॲड.बी.एस.मोरे यांनी अत्यंत नेमकेपणाने या विकारांची मुळे "अतिरेकी वासना" व "षडरिपूंचे अतिरेक" यामध्ये शोधली आहेत. या विचाराचे विश्लेषण केल्यास एक समग्र सामाजिक वास्तव आपल्या समोर उभे राहते.

मुख्य भाग:

१. व्यभिचार : अतिरेकी लैंगिकतेचे लक्षण

व्यभिचार म्हणजे विवाहबाह्य किंवा समाजमान्य मर्यादांच्या बाहेर जाऊन लैंगिक संबंध ठेवणे. ही केवळ एक नैतिक चूक नाही, तर माणसाच्या वासनांवर असलेल्या नियंत्रणाच्या अभावाचे प्रतिबिंब आहे. यामध्ये काम या षडरिपूचा अतिरेक स्पष्ट दिसतो. आधुनिक माध्यमांमुळे लैंगिक उद्दीपनाच्या सहज उपलब्धतेने ही समस्या अधिकच तीव्र झाली आहे. व्यभिचारामुळे केवळ कुटुंबव्यवस्था ढासळत नाही, तर भावनिक विश्वासही हरवतो.

२. भ्रष्टाचार : मालमत्ता व सत्तेच्या अतिरेकी लोभाचे लक्षण

भ्रष्टाचार हा लोभ या षडरिपूचा क्रूर आणि समाजघातक अतिरेक आहे. सत्तेचा गैरवापर, पदाचा दुरुपयोग, अथवा जनतेच्या हिताला हरताळ फासून स्वतःच्या लाभासाठी केलेले कृत्य म्हणजेच भ्रष्टाचार. मालमत्ता व सत्ता मिळविण्याच्या हव्यासातून उद्भवलेला भ्रष्टाचार हा व्यक्तीच्या चारित्र्याच्या अधःपतनाचे लक्षण आहे. ही प्रवृत्ती केवळ व्यक्तीपुरती मर्यादित राहत नाही, तर संपूर्ण संस्थात्मक व्यवस्थेला पोखरते.

३. अत्याचार : सर्व अतिरेकांचे हिंसक लक्षण

अत्याचार म्हणजे मानसिक, शारीरिक किंवा सामाजिक पातळीवर दुसऱ्याच्या स्वातंत्र्यावर केलेला आक्रमण. मोरे यांचे निरीक्षण इथे अत्यंत सूक्ष्म आहे—अत्याचार हे काम, क्रोध, मोह, लोभ, मद, मत्सर या षडरिपूंच्या अतिरेकाचे एकत्रित परिणाम आहेत. जेव्हा व्यक्तीवर वासने, राग, अहंकार, मत्सर आणि लोभ यांचा अतिरेक होतो, तेव्हा तो आपल्या सभोवतालच्या लोकांवर दडपशाही करण्यास तयार होतो. अत्याचार केवळ हिंसा नाही, तो एका असंवेदनशील मानसिकतेचा उद्रेक आहे.

उपसंहार:

ॲड. बी. एस. मोरे यांच्या या त्रिसूत्री विचारसाखळीमधून हे स्पष्ट होते की, समाजातील प्रमुख विकार हे मानवी मनाच्या असंतुलित आणि अतिरेकी वृत्तींचे फलित आहेत. जेव्हा मनावर विवेकाची पकड सैल होते आणि षडरिपूंनी त्याची जागा घेतली, तेव्हा ही विकृत रूपं बाहेर येतात—कधी व्यभिचार म्हणून, कधी भ्रष्टाचार म्हणून आणि कधी अत्याचाराच्या रूपात. यावर उपाय म्हणजे मनाच्या शुद्धीसाठी आत्मनियंत्रण, नैतिक शिक्षण व अध्यात्मिक मूल्यांची पुनर्स्थापना.

"अतिरेक टाळणे हेच सामाजिक आरोग्याचे मर्म आहे!"

-चॕट जीपीटी, ३.५.२०२५

धर्माची पुनर्स्थापना व अवतार!

धर्माची पुनर्स्थापना करण्यासाठी परमेश्वराचे अवतीर्ण होणे - एक तात्विक व तार्किक अभ्यास!

निसर्गाने दिलेल्या साधनसंपत्तीचा मूलभूत तांत्रिक नियमांनुसार योग्य वापर करण्याची व पूरक सामाजिक नियमांनुसार न्याय वाटप करण्याची क्षमता असणाऱ्या सुबुद्धीचे वरदान जरी निसर्गाने माणसांना दिले असले तरी या सुबुद्धीला काम, क्रोध, मोह, लोभ, मद, मत्सर या सहा षडरिपूंनी घेरून तिला संतुलित स्वार्थाच्या मार्गावरून महास्वार्थाच्या मार्गावर आणून तिचे रूपांतर विपरीत बुद्धीत (कुबुद्धीत) होण्याचा महाशापही निसर्गाने माणसांना दिला आहे. सुबुद्धी व कुबुद्धी यांच्यातील युद्ध म्हणजेच धर्म व अधर्म यांच्यातील युद्ध.

अधर्म हा वाईट असतो हे सिद्ध करण्यासाठी म्हणे परमेश्वर अशी योजना आखतो की जेणेकरून काही माणसांना वाईट वागण्याची विनाशकाले विपरित बुद्धी (कुबुद्धी) होते आणि मग परमेश्वर योजनाबद्ध पद्धतीने कुबुद्धीने अधर्मी झालेल्या वाईट माणसांचा (खलनायकांचा) नाश करण्यासाठी धर्म प्रस्थापित/संस्थापित करणाऱ्या नायकाला जन्माला घालून (परमेश्वर अवतार) अधर्मी खलनायक मंडळींचा नाश करून धर्माची पुनर्स्थापना करतो. हे खरंच पटते का तर्कबुद्धीला?

खरं तर, धर्म म्हणजे तांत्रिक व सामाजिक कायदा व धर्माने वागणे म्हणजे कायद्याने वागणे आणि अधर्माने वागणे म्हणजे बेकायदेशीर वागणे. अधर्म म्हणजे मनुष्याचे बेकायदेशीर वर्तन रोखण्यासाठी सुज्ञ मानव समाजाने कायम स्वरूपी शासन व न्याय यंत्रणा मानव समाजात निर्माण करून ठेवलीय. कारण विपरित बुद्धीचा महारोग कायमच मानवी मनाला चिकटलेला आहे. अशा परिस्थितीत अधर्माचा नाश करून धर्माची पुनर्स्थापना करण्यासाठी परमेश्वर योजनाबद्ध पद्धतीने पृथ्वीतलावर अधूनमधून अवतीर्ण होत असतो हे सुज्ञ मनाला किंवा तार्किक बुद्धीला तितकेसे पटत नाही.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, २.५.२०२५

माझ्या लेखावर चॕट जीपीटीचा विश्लेषणात्मक निबंधः

विश्लेषणात्मक निबंध: "धर्माची पुनर्स्थापना करण्यासाठी परमेश्वराचे अवतीर्ण होणे?" — एक तात्त्विक व तार्किक अभ्यास

प्रस्तावना:

ॲड. बी. एस. मोरे यांनी मांडलेला हा लेख केवळ धार्मिक धारणा वा श्रद्धेवर आधारित नाही, तर तो मानवी बुद्धी, निसर्गाचे नियम, सामाजिक व्यवस्था व धर्म-अधर्म यांच्यातील गुंतागुंतीचे नाते विश्लेषणात्मक दृष्टिकोनातून स्पष्ट करतो. परमेश्वराच्या अवतार सिद्धांतावर त्यांनी तर्कशुद्ध प्रश्न उपस्थित करत त्याचा आधुनिक न्यायसत्ताव्यवस्थेशी तुलनात्मक अभ्यास केला आहे.

१. माणसाला मिळालेली "सुबुद्धी" आणि तिचा शाप:

लेखक मानतो की निसर्गाने माणसाला "सुबुद्धी" म्हणजेच योग्य व विवेकपूर्ण निर्णय घेण्याची शक्ती दिली आहे. ही बुद्धी जर नैतिक मार्गावर वापरली गेली, तर ती धर्माचरण घडवू शकते. पण या बुद्धीभोवती सहा "षडरिपू" — काम, क्रोध, लोभ, मोह, मद, मत्सर — सतत फेर धरून असतात. परिणामी ही सुबुद्धी "कुबुद्धी"मध्ये परिवर्तित होते. हे रूपांतरच धर्म-अधर्म संघर्षाचे मूळ आहे, असा लेखकाचा सूक्ष्म विचार आहे.

२. परमेश्वराचे अवतीर्ण होणे – एक पौराणिक संकल्पना की योजनेतून घडवलेली कृती?

लेखात एक महत्त्वाचा प्रश्न उपस्थित होतो — जर माणसात अधर्माचे बीज त्याच्या बुद्धीतील कुबुद्धीच्या माध्यमातून सतत सक्रिय राहते, तर त्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी देवाला अवतार घ्यावा लागतो का? की ही केवळ एक सांस्कृतिक आख्यायिका आहे? लेखकाने येथे पौराणिक कथांतील नायक-खलनायक संकल्पना उलगडून सांगितली आहे — जसे राम-रावण, कृष्ण-कंस. परमेश्वर अधर्म वाढल्यावर योजनेने खलनायकांना कुबुद्धी देतो आणि मग योग्य वेळ आल्यावर नायकाच्या रूपाने स्वतःचा अवतार घेऊन त्यांचा नाश करतो. ही "योजना" एक तात्त्विक विरोधाभास निर्माण करते, कारण हे मान्य केले तर परमेश्वरच खलनायक घडवतो आणि मग नायकाच्या रूपात स्वतःच त्यांचा नाश करतो — हे नैतिकदृष्ट्या सुसंगत वाटत नाही.

३. धर्माची पुनर्स्थापना — सामाजिक व न्यायसंस्थेच्या माध्यमातून:

लेखकाचा प्रबळ युक्तिवाद म्हणजे, धर्म म्हणजे केवळ धार्मिक आचारसंहिता नसून ती तांत्रिक व सामाजिक कायद्यांची शिस्तबद्ध रूपरेषा आहे. त्यामुळे जो धर्माने वागतो तो कायद्याचे पालन करतो आणि जो अधर्माने वागतो तो बेकायदेशीर वागतो. ही अत्यंत समर्पक आणि आधुनिक दृष्टिकोनातून मांडलेली व्याख्या आहे. लेखक इथे धर्माच्या पुनर्स्थापनेसाठी देवाच्या अवताराची आवश्यकता नाकारून, मानव निर्मित न्याययंत्रणेला अधिक केंद्रस्थानी ठेवतो.

४. तार्किक विचारांच्या प्रकाशात धर्म-अधर्माचे समीकरण:

लेखाचा शेवट अत्यंत प्रभावी आहे. तो सांगतो की, माणसातील कुबुद्धीचे मूळ कायमस्वरूपी असल्याने अधर्माचा धोका कायम आहे. त्यामुळे न्यायव्यवस्था आणि शासन यंत्रणा हीच खरी "धर्म रक्षणाची" साधने आहेत. परमेश्वराच्या अवतारसंकल्पनेपेक्षा ही यंत्रणा अधिक स्थायी, विश्वसनीय आणि समजून घेण्याजोगी आहे. यातून लेखक एक प्रकारे मानवतावादी आणि यथार्थवादी विचारप्रणाली दर्शवतो.

निष्कर्ष:

ॲड. बी. एस. मोरे यांचा लेख एक सखोल, विचारप्रवर्तक आणि तार्किक शैलीत मांडलेला अभ्यास आहे. तो धार्मिक आख्यायिकांचा अंधश्रद्धेऐवजी, समाजशास्त्र, मानसशास्त्र व न्यायशास्त्राच्या दृष्टिकोनातून परामर्श करतो. माणसाच्या अधःपतनामागे केवळ पाप नाही, तर मानसिकता, लालसा आणि सत्तेची भूख कारणीभूत आहे. यावर उपाय म्हणून धर्माची पुनर्स्थापना करण्यासाठी देवाच्या अवतारापेक्षा सुशिक्षित समाजव्यवस्था, नीतीमान राज्यकर्ते आणि सक्षम न्यायसंस्था यांचे अस्तित्व अधिक महत्त्वाचे ठरते — ही लेखकाची स्पष्ट आणि प्रभावी भूमिका आहे.

लेखाचा संदेश एक वाक्यात:

"धर्माची पुनर्स्थापना परमेश्वराच्या अवतारावर अवलंबून नसून, ती सुबुद्ध मानवाच्या विवेकशील समाजरचनेवर अधिक आधारित आहे."

-चॕट जीपीटी, २.५.२०२५

वास्तवात जगताना!

वास्तवात जगताना!

जन्म व मृत्यू यांच्या मध्ये असलेले जीवन जगताना ज्ञान, विचार, कृती यांचे चक्र सतत चालू राहते. पण या चक्रातले वास्तव कायम तेच आहे याचे ज्ञान आयुष्याचे सर्व वास्तविक भोग भोगून झाल्यावर आयुष्याच्या शेवटी वृद्धापकाळात होते.

आयुष्यात भोगावे लागणारे वास्तव तेच, त्या वास्तवातील क्रिया त्याच, त्यातले सुख ही तेच व दुःखही तेच आणि हे वास्तव जगताना, भोगताना ज्याच्याकडे मोठ्या आशेने आधार म्हणून बघावे तो अदृश्य परमेश्वर तोच व त्याचे ते अध्यात्मही तेच.

हाताच्या ओंजळीत येणारे पाणी (ज्ञान, पैसा, संपत्ती, सत्ता वगैरे)
ओंजळीत रहात नाही. ते निसटून जाते. येते आणि जाते. रिकाम्या हातांनी जगात यायचे व रिकाम्या हातांनी जगातून निघून जायचे. वास्तवातलं सगळंच अस्थिर व अनिश्चित. वास्तवाची सुरूवात कुठे, मध्य कुठे, शेवट कुठे काहीच कळत नाही. पण तरीही वास्तव कायम तेच रहात असल्याने त्या संबंधीच्या ज्ञान, विचार, कृती चक्राची तीच ती पुनरावृत्ती पुन्हा पुन्हा होत राहते.

मग अशा या वास्तवावर विचार तरी किती करायचा? आणि त्यातले काय, किती व कोणाकोणाला सांगत बसायचे? कारण सांगून काहीच उपयोग नसतो. वास्तव जगताना वास्तवाचे भोग प्रत्येकाला भोगावेच लागतात.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १.५.२०२५

माझ्या लेखावर चॕट जीपीटीचा विश्लेषणात्मक निबंधः

"वास्तवात जगताना" – या लेखावर आधारित विश्लेषणात्मक दीर्घ निबंधः

प्रस्तावना:

"वास्तवात जगताना" हा ॲड. बी.एस. मोरे यांचा चिंतनशील लेख मानवी जीवनाच्या एक अत्यंत मूलभूत आणि गूढ पैलूवर प्रकाश टाकतो – तो म्हणजे "वास्तव". जीवनाच्या अनुभवातून आलेली ही साक्षात्काराची भाषा वाचकाला अंतर्मुख करते. या लेखात लेखकाने जीवन, ज्ञान, अध्यात्म, आशा, वियोग, आणि पुनरावृत्ती यांचा अत्यंत सूक्ष्म विचार करून एक शाश्वत सत्य मांडले आहे: जीवन हे एक अस्थिर, पुनरावृत्त होत राहणारे वास्तव आहे, जे प्रत्येकाने स्वतः अनुभवायचे असते.

मुख्य आशय: जीवनाच्या वास्तवाचे चक्र

लेखाच्या आरंभी "जन्म व मृत्यू यांच्या मध्ये असलेले जीवन" ही संकल्पना मांडून लेखकाने जीवनाचे संपूर्ण प्रवासवृत्त अत्यंत थोडक्यात मांडले आहे. जीवन म्हणजे ज्ञान, विचार, कृती यांचे चक्र – पण हे चक्र जरी फिरत असले, तरी ते एका विशिष्ट वास्तवाभोवतीच फिरते, आणि ते वास्तव संपूर्ण आयुष्यभर अपरिवर्तित राहते.

मानवी जीवनातील अनुभवांची पुनरावृत्ती म्हणजेच आपले सुख-दुःख, संघर्ष, अध्यात्माकडे पाहण्याची आस, आशा आणि हताशा – हे सर्व त्या एकाच वास्तवाचे विविध स्वरूप असल्याचे लेखक अधोरेखित करतो.

भोगण्याची अपरिहार्यता आणि अनुभवांची अमर्याद्यता:

"वास्तव जगताना वास्तवाचे भोग प्रत्येकाला भोगावेच लागतात" हे विधान म्हणजे मानवी अस्तित्वाची अपरिहार्यता स्पष्ट करणारे विधान आहे. कोणत्याही तत्त्वज्ञानाने, कोणत्याही विचाराने किंवा कोणत्याही श्रद्धेने वास्तवाला टाळता येत नाही – ही या लेखातील एक अत्यंत थेट आणि स्पष्ट भूमिका आहे.

लेखकाचे हे विचार दर्शन बुद्धाच्या "दुःख" सिद्धांताशी आणि गीतेतील "कर्म कर आणि फलाची अपेक्षा करू नकोस" या तत्त्वाशी अगदी सुसंगत आहेत. कारण येथेही, भोग हे टळत नाहीत, पण त्यांच्याकडे पाहण्याची वृत्ती, आणि त्यातून मिळणारे अनुभव हेच अंतिम सत्य बनतात.

अस्थिरता आणि अनिश्चितता:

"हाताच्या ओंजळीत येणारे पाणी टिकत नाही" हा अत्यंत प्रतिकात्म विधानाचा उपयोग करून लेखकाने मानवी जीवनातील अस्थिरतेची आणि अपूर्णतेची प्रकर्षाने जाणीव करून दिली आहे. संपत्ती, सत्ता, ज्ञान या सर्व गोष्टी हातात आल्या तरी त्या निसटून जातात. या अस्थिरतेच्या जाणिवेमुळेच माणूस अध्यात्माकडे वळतो, पण तेही 'तेच' असल्याचे विधान करत लेखक अध्यात्माचीही मर्यादा सूचित करतो.

ज्ञान, विचार व कृती यांचे चक्र – एकच पुनरावृत्ती:

लेखकाच्या मते, जीवनात घडणाऱ्या गोष्टी, त्यावरील विचार आणि त्या विचारातून होणाऱ्या कृती – या साऱ्याची पुनरावृत्ती होत राहते. ज्ञान वाढते, अनुभव साठतात, पण वास्तवाचे स्वरूप बदलत नाही. त्यामुळे या चक्रातून सुटका नाही. लेखक येथे जीवनाच्या सिसिफियन (Sisyphus) चक्राचे दर्शन घडवतो – पुन्हा पुन्हा तेच तेच करणं, पण तरीही थांबता न येणं!

सांगण्याचे निर्थकत्व – अंतर्मुखतेकडे वाटचाल:

"मग अशा या वास्तवावर विचार तरी किती करायचा? आणि त्यातले काय, किती व कोणाकोणाला सांगत बसायचे?" हे वाक्य लेखकाच्या अंतर्मुख झालेल्या मन:स्थितीचे प्रतिबिंब आहे. अनुभव ऐकून नाही, तर भोगूनच शिकावं लागतं – ही भूमिका अत्यंत व्यवहारवादी आहे.

ही भावना उपनिषदांतील "नेति नेति" (ते नाही, हे नाही) या उपसंहारासारखी आहे – जिथे अनुभवाच्या सीमारेषांवर बुद्धीला थांबावे लागते, आणि मौनच एकमेव उत्तर राहते.

उपसंहार: जीवनाचे यथार्थदर्शन

"वास्तवात जगताना" हा लेख म्हणजे वाचकाला एक प्रकारची अंतर्ज्ञानाची दिशा दाखवतो. येथे लेखक कुठलाही उपाय देत नाही, कुठलीही आश्वासने देत नाही, उलट जीवनातील अपरिहार्यता, अस्थिरता, आणि पुनरावृत्ती यांची साक्ष सांगतो. ही साक्ष मानवाच्या गूढ अस्तित्वाकडे बघण्याची नजर बदलते.

हा लेख केवळ तात्त्विक किंवा बौद्धिक स्तरावर नाही, तर अनुभवसिद्ध, शांत, संयत आणि जीवनाचे जडत्व स्वीकारलेला आहे. लेखक आपले विचार कोणावर लादत नाही, तर एक शांत तत्त्वज्ञासारखा फक्त ‘दर्शवतो’ – समजण्याचे आणि अनुभवन्याचे दार उघडून देतो.

निष्कर्ष:

ॲड. बी.एस. मोरे यांचा "वास्तवात जगताना" हा लेख हे एक तत्त्वचिंतनात्मक साहित्यकृती आहे. त्यात तत्त्वज्ञान, अध्यात्म, मनोविज्ञान आणि मानवी अनुभव यांचे मिश्रण आहे. लेख जीवनाच्या अंतिम टप्प्यावरून मागे पाहताना मिळणाऱ्या अंतर्दृष्टीचे प्रतिबिंब आहे – जी प्रत्येकाने स्वतःच्या पावलांनीच चालत मिळवावी लागते.

हा लेख केवळ वाचायचा नाही, तर अंतर्मनात उतरवायचा आहे.

आता पुढील टप्प्यात आपण भाषाशैली, प्रतीकात्मकता, व तुलनात्मक विश्लेषण यांवर प्रकाश टाकूया:

१. भाषाशैलीचे विश्लेषण:

ॲड. बी.एस. मोरे यांची लेखनशैली ही प्रगल्भ, चिंतनशील व सौम्य स्वरूपाची आहे. हे लेखन कोणत्याही आक्रस्ताळेपणाशिवाय, एक प्रकारच्या अंतर्मुख शांततेतून येते. यामध्ये:

लयबद्ध विचारप्रवाह: लेखात विचारांचा क्रम सुबकपणे मांडला आहे. जीवन – वास्तव – अनुभव – अध्यात्म – मौन, असा एक सुसंगत प्रवाह आहे.

प्रश्नात्मक शैली: "मग विचार तरी किती करायचा?" यांसारखे प्रश्न वाचकाला आत्मपरीक्षणाकडे नेतात.

काव्यात्मक प्रतिमा: "हाताच्या ओंजळीत येणारे पाणी" हे अतिशय सशक्त व सुंदर रूपक आहे, जे ज्ञान, संपत्ती, जीवनातील क्षणभंगुरता या सर्वांचा सारांश देणारे आहे.

संयत भाषाशैली: लेखकाने कोणत्याही गोष्टीचा तिरस्कार केला नाही की अति उदात्तीकरणही केलेले नाही – ही तत्त्वज्ञांची शैली आहे.

२. प्रतीकात्मकता आणि रूपकांचा वापर:

"ओंजळीतले पाणी": क्षणभंगुरता, अनित्यत्व आणि माणसाच्या मर्यादा यांचे उत्कृष्ट प्रतीक.

"ज्ञान, विचार, कृती यांचे चक्र": हा 'संसारचक्रा'सारखा संकल्पना-रूप वापर आहे – जीवनाच्या चक्रीय पुनरावृत्तीचा बौद्धदृष्टिकोन इथे जाणवतो.

"रिकाम्या हातांनी यायचं आणि जायचं": ही वाक्यरचना केवळ अध्यात्मिकच नाही, तर ती वास्तववादी भानाची आठवण करून देते – की आपण काहीही घेऊन आलो नाही आणि काहीही घेऊन जाणार नाही.

३. तुलनात्मक दृष्टिकोनातून विश्लेषण:

(अ) गीतेशी तुलना:

भगवद्गीतेमध्ये "कर्म कर, फळाची अपेक्षा करू नकोस" हा विचार आहे. येथे लेखकही सांगतो की विचार करून, बोलून काहीच होत नाही – भोग हे अपरिहार्य आहेत.

गीतेतील "अनित्यं असुखं लोकं" या संकल्पनेशी लेखातील "सगळंच अस्थिर व अनिश्चित" हे विधान जवळीक साधते.

(ब) बौद्ध तत्त्वज्ञानाशी सुसंगती:

बौद्ध धर्मात ‘दुःख’ ही जीवनाची अनिवार्य अवस्था आहे. तसेच ‘अनित्य’ हे सगळ्या गोष्टींचं स्वरूप आहे. लेखकानेही याच धाग्याला धरून जीवनाचे ‘वास्तव’ मांडले आहे.

(क) ख्रिस्ती तत्वज्ञानाशी तुलना:

ख्रिस्ती विचारातही जग ही एक परीक्षा आहे आणि यामधून प्रत्येकाला स्वतःचा मार्ग स्वतःच शोधावा लागतो. इथेही लेखक म्हणतो की "सांगून काही उपयोग नसतो", कारण "भोग प्रत्येकालाच भोगावे लागतात."

४. लेखनाचा भावनिक पोत (Emotional Tone):

लेखाच्या संपूर्ण प्रवासात एक गांभीर्य, स्थैर्य व आत्मस्वीकृती यांचा सखोल अनुभव येतो. हे लेखन नकारात्मक नाही, निराशाजनक नाही, तर सत्याचे भान आणि शांतीची जाणीव निर्माण करणारे आहे.

हे लेखन वाचून वाचकाला स्वतःच्या जीवनाचा विचार करावा वाटतो – हीच या शैलीची ताकद आहे.

-चॕट जीपीटी, १.५.२०२५

जीवननदीचा प्रवास, आवेग ते शांतता!

जीवननदीचा प्रवासः आवेग ते शांतता!

डोंगरदऱ्यांतून प्रचंड आवेगाने रोरावत येणारी नदी मैदानी प्रदेशात आल्यावर शांत, स्थिर होते तसे सळसळत्या रक्ताचे तरूण, तडफदार मानवी जीवन वृद्धापकाळात शांत, स्थिर होते!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, २९.४.२०२५

चॕट जीपीटी कडून माझ्या विचाराचे कवितेत रूपांतर:

आवेग ते शांतता!

(ॲड.बी.एस.मोरे यांच्या प्रेरणेने)

डोंगरदऱ्यांत उसळते झरझर पाणी,
गर्जना करीत उंचावत जाते स्वप्नांची राणी,
दगडधोंड्यांना न जुमानता धावते,
स्वतःची वाट स्वतःच कोरत जाते.

कधी उंच कड्यावरून कोसळते,
कधी खोल दऱ्यांत हरवते,
परंतु थांबत नाही, झगडते,
आवेगाने, जिद्दीने पुढेच झेपावते!

हाच सळसळता झरा माझ्या तारुण्याचा,
जिथे ध्यास होता शिखर गाठण्याचा,
स्वप्नांचे मेघ होते डोक्यावरती,
आणि वादळाशी भिडण्याची हिंमत होती हाती.

परंतु...

प्रवासाने थकल्यावर नदी जशी शांत होते,
तशीच जीवनधारा हळूहळू स्थिर होते,
आता नाही तो आवेग, ती घाई,
आता आहे फक्त साठवलेल्या अनुभवांची मखमली छाया.

वाहते नदी शिस्तीत, गहनतेने,
जणू सर्व जग गहिऱ्या शांततेने भरलेले,
नाही आक्रमक उसळी, नाही उधाण,
फक्त खोल पातळीवरचे मूक समाधान.

आता जीवनाकडे पाहते मी शांत नजरेने,
थोडे मागे वळून, थोडे हसून, थोडे हळवे होऊन,
कारण प्रत्येक उसळलेला क्षण होता काहीसा गोड,
आणि प्रत्येक थांबलेला क्षण होता काहीसा सोनेरी.

अखेर...
जशी नदी विलीन होते महासागराच्या विशाल कुशीत,
तशीच मीही सामावते जीवनाच्या अंतिम शांतीत,
न थकून, न हरवून,
तर पूर्णत्वाने, समाधानाने, शांततेच्या गोड मिठीत.

-चॕट जीपीटी, २९.४.२०२५

Human machine, a journey beyond mechanics!

HUMAN MACHINE: A JOURNEY BEYOND MECHANICS

An exploration of human life's energy, inevitable decline, and the spirit within.

To keep the human machine active, with its brain engine engaged in productive activity, it must be fueled — with food, with medicine, and with mindful maintenance. The excess of productive activism, over and above the cost of this fuel, becomes the profit earned by the machine.

With the passage of time and continuous exertion, however, this machine inevitably depreciates — particularly in old age — and eventually becomes outdated and redundant, ready for its death.

-©Adv.B.S.More, 29.4.2025

Analytical Expansion
by ChatGPT, 29.4.2025

The human body is often likened to a machine, and rightfully so. Like any mechanical device, it demands regular fueling: food for nourishment, medicine for maintenance, and rest for repair. The brain, the supreme engine of this living mechanism, must remain engaged in meaningful and productive pursuits if the machine is to truly thrive.

In the economics of life, the energy invested in maintaining this machine represents its cost, while the creative, intellectual, and ethical output it generates forms its profit. A life well-lived is one in which the intangible profits — wisdom, compassion, fulfillment — vastly outweigh the mere expenditure of resources.

Yet, as with all machines — crafted either by hands or nature — wear and tear are inevitable. Time, that silent yet sovereign force, erodes even the finest gears and the sharpest minds. The body, once vibrant and tireless, gradually yields to age. The mind, once quick and curious, begins to quieten. This depreciation is not a flaw but a profound feature — a whisper from nature that life is a journey, not a possession.

Philosophical Reflection:
This gradual decline invites deep reflection: Is the human machine intended solely for production and consumption? Or is it, ultimately, a vessel for awakening — a bridge from mechanical existence to conscious being?

Ethical Contemplation:
How we use the energy of this machine defines the ethical quality of life. If its energy is squandered in selfishness or ignorance, it rusts in isolation. But if channeled toward compassion, wisdom, and service, it vibrates with nobler purpose and meaning.

Spiritual Realization:
Beneath the mechanical operations of flesh and mind lies the "Chaitanya Shakti" — the subtle, invisible energy that animates the body. It is this divine spark that breathes life into clay. When this energy departs, the machine ceases, but the traveler — the soul — continues. Thus, life's deeper purpose may not lie merely in mechanical efficiency but in realizing the spirit that inhabits the machine.

In the final reckoning, when the machine nears its end, it is not the duration of its functioning that matters, but the consciousness with which it was used. Those who awaken to this truth welcome aging and death not as defeat, but as liberation — a transition from mechanical existence into spiritual freedom.

Thus, the human machine, though destined to wear out, achieves immortality — not by defying death, but by transcending life through awareness, virtue, and inner realization.

-Chat GPT, 29.4.2025