https://www.facebook.com/profile.php?id=61559396367821&mibextid=ZbWKwL

शनिवार, २३ डिसेंबर, २०२३

चाबऱ्या फ्रेंड रिक्वेस्टस!

चाबऱ्या फ्रेंड रिक्वेस्टस!

माझ्या या नवीन फेसबुक खात्यावर माझा मिशीवाला चेहरा बघून नवीन फ्रेंड रिक्वेस्टस पाठवणाऱ्या हौसी लोकांना हे माहित नाही की हे माझे पाचवे फेसबुक खाते आहे व फालतू टाईमपास करण्यासाठी मी हे नवीन खाते उघडले नाही. काही चाबऱ्या होमोसेक्सुअल लोकांनी (ज्यात चाबरे म्हातारेही होते) त्यांचा तो अंतःस्थ चाबरा हेतू दाखवून मला या नवीन खात्यावर फ्रेंड रिक्वेस्टस पाठवल्या. अशा लोकांना लगेच ब्लॉक करण्याशिवाय पर्याय रहात नाही. तसेच काही नवोदित मित्रांना माझ्या वैचारिक पोस्टस सोडून इनबाॕक्स मध्ये येऊन माझ्याशी हितगुज करण्यात रस दिसतो. या सर्वांना पुन्हा सावध करून सांगतो की माझे फेसबुक खाते हे टाईमपास खाते नाही! 

-©ॲड.बी.एस.मोरे, २४.१२.२०२३

शुक्रवार, २२ डिसेंबर, २०२३

माणसांवर राज्य कुणाचे?

माणसांवर राज्य कुणाचे?

माणसाचा जन्म झाला रे झाला की त्याच्या जैविक गरजांचे रडगाणे सुरू होते. जन्मल्याबरोबर आईच्या दुधासाठी बाळाचे रडणे हा हळूहळू वाढत जाणाऱ्या या रडगाण्याचा पहिला भाग. बाळाचे स्तनपान करून दूध पाजणारी बाळाची आई हे जैविक गरजा भागविण्यासाठी बाळाला मिळालेले पहिले साधन.

जैविक गरजा एकीकडे व त्या गरजा भागविण्यासाठी निसर्ग व समाजात असलेली साधने दुसरीकडे अशी परिस्थिती असते. अर्थात एकीकडे  भूक तर दुसरीकडे भूक भागविणारे अन्न यांच्या कचाट्यात माणूस सापडतो. साधनप्राप्ती सहज शक्य होत नाही. त्यासाठी स्पर्धात्मक कष्ट करावे लागतात. अर्थात जैविक गरजा व जैविक साधने यांच्यामध्ये कष्ट असते. जैविक गरजा व जैविक साधने यांच्यात नैसर्गिक आकर्षण निर्माण करून गरजा व साधनांना एकत्र आणायचे काम निसर्गाचा कायदा करतो तर जैविक साधनांच्या  स्पर्धात्मक कष्टाला सामाजिक शिस्त व वळण लावण्याचे काम सामाजिक कायदा करतो.

परमेश्वराची नुसती आध्यात्मिक भक्ती करीत राहिल्याने जैविक भूक नष्ट होत नाही व भुकेचे समाधान करणारी जैविक साधने हातात येत नाहीत. त्यासाठी स्पर्धात्मक कष्ट  करावेच लागते. देवधर्म केल्याने अशा कष्टाला बळ मिळते का व  असे कष्ट सुसह्य होते का हा वादाचा मुद्दा आहे. देवधर्माने कदाचित अशा कष्टाला एक काल्पनिक मानसिक आधार मिळत असेल. पण तो किती हे देवधर्म करणाऱ्या लोकांना माहित असेल. पण सामाजिक कायद्याने स्पर्धात्मक कष्टाला एक सामाजिक शिस्त व वळण लागते हे मात्र खरे आहे.

माणसांवर राज्य कुणाचे या प्रश्नाचे उत्तर काय तर जैविक गरजा व जैविक साधने निर्माण करून त्यांना जोडणाऱ्या नैसर्गिक कायद्याचे व त्यामागे असलेल्या निसर्गाचे एक राज्य आणि साधनांसाठी कराव्या लागणाऱ्या स्पर्धात्मक कष्टाला शिस्त व वळण लावणाऱ्या सामाजिक कायद्याचे व त्यामागे असलेल्या समाजाचे दुसरे राज्य. म्हणजे माणसांसाठी दोन राज्ये आहेत व ती म्हणजे एक निसर्गाचे राज्य व दुसरे समाजाचे राज्य. यात परमेश्वराचा भाग किती हे त्या परमेश्वरालाच माहित!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, २३.१२.२०२३

जरा जपून समाजकार्य करा!

जरा जपून समाजकार्य करा!

ज्या मानव समाजात आपण माणूस म्हणून राहतो त्या समाजाच्या हितासाठी समाजकार्य करताना एक गोष्ट लक्षात ठेवली पाहिजे की जर तुम्हाला चांगले समाजकार्य करायचे असेल तर समाज विघातक काम करणाऱ्या लोकांविरूद्ध तुम्हाला लढावे लागेल म्हणजे त्यांच्याशी तुम्हाला पंगा घ्यावा लागेल. मग त्यातून तुमचे हितशत्रू निर्माण होणार ही गोष्ट निश्चित. तुमच्या चांगल्या समाजकार्याचे तोंड भरून कौतुक करणारे तुमचे हितचिंतक समाज हिताच्या अशा आरपार लढाईत तुमच्या पाठीमागे किती उभे राहतात यावर समाज योद्धा म्हणून तुमचे यश अवलंबून आहे. तुमचे हितशत्रू तुम्हाला तुमच्याच हितचिंतकांच्या मनात तुमच्या विरूद्ध विष पेरू शकतात. त्यासाठी ९९% चांगली कामे करणाऱ्या तुमची १% चूक पुरेशी आहे. त्या १% चुकीचा तुमचे हितशत्रू एवढा मोठा बाऊ करतील की तुमचे हितचिंतकच तुमचे शत्रू बनतील व तुम्हाला संपवण्यात पुढाकार घेतील. हा घाबरवण्याचा प्रयत्न नाही तर अशा गोष्टी घडल्या आहेत, घडत आहेत व पुढेही घडत राहतील म्हणून सावध करण्याचा प्रामाणिक प्रयत्न आहे. घाबरून कोणी समाजकारण (राजकारण हा आणखी मोठा विषय) करण्याचे सोडून देणार नाही पण ते करताना तुमच्या हितशत्रूंपासूनच नव्हे तर पलटी खाणाऱ्या हितचिंतकांपासून सुद्धा सावध राहिले पाहिजे हे सरळ स्पष्ट शब्दांत सांगण्याचा प्रामाणिक हेतू या लेखामागे आहे हे वाचकांनी कृपया लक्षात घ्यावे. जरा जपून समाजकार्य करा!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, २३.१२.२०२३

गुरुवार, २१ डिसेंबर, २०२३

मनाचे स्वातंत्र्य!

मेंदूमनाचा स्वयंनिर्णयाचा अधिकार अर्थात मनाचे स्वातंत्र्य!

सजीवांचे मेंदूमन खरंच स्वतंत्र आहे काय? मनुष्य हाही सजीव प्राणी असल्याने त्याच्या मेंदूमनालाही हा प्रश्न लागू आहे. माझ्या मते मनुष्याचे मेंदूमन निसर्गाचे निसर्गमन व मानव समाजाचे समाजमन या दोन बाह्य मनांच्या कचाट्यात सापडलेले आहे. तसे पाहिले तर समाजमन हाही निसर्गमनाचाच एक भाग पण त्याचा एक वेगळाच प्रभाव मानवी मेंदूवर असल्याने सोयीसाठी समाजमनाला निसर्गमनापासून थोडे वेगळे धरले आहे.

मूलभूत नैसर्गिक गरजांपुरत्या मर्यादित असलेल्या आवश्यक गोष्टी कोणत्या हे निसर्गमन मानवी मेंदूला शिकवत असते तर या आवश्यक गोष्टींच्या पलिकडे जाऊन उपभोगता येणाऱ्या सुखकर व अतीसुखकर अशा चैनीच्या गोष्टी कोणत्या व त्यासाठी नैसर्गिक मूलभूत गोष्टींचा विकास कसा करायचा हे समाजमन मानवी मेंदूला शिकवत असते.

जगण्यासाठी आवश्यक असलेल्या म्हणजे आवश्यकतेपुरत्या मर्यादित असलेल्या गोष्टी (नेसेसिटीज) व विकासाच्या अत्युच्च पातळीवर असलेल्या श्रीमंती थाटाच्या चैनीच्या गोष्टी (लक्झरीज) यांच्या बरोबर मध्ये शरीर, मनाला सुखसमाधानी, सोयीस्कर, आरामशीर ठेवणाऱ्या गोष्टी (कम्फर्टस) असतात. या कम्फर्ट झोन मध्ये मानवी मन स्थिर राहिले तर ते आनंदी व शांत राहते. यालाच मानवी मेंदूमनाचा मध्यम मार्ग असे म्हणता येईल. मानवी मेंदूमनाचे एक जैविक घड्याळ आहे. या जैविक घड्याळाच्या सेकंद काट्याला गरज, मिनिट काट्याला आराम व तास काट्याला चैन असे म्हणता येईल का? मला वाटते वेळेचे हे वर्गीकरण गरज, आराम व चैन या अनुक्रमे तीन गोष्टींना लागू होणार नाही कारण त्यांचा संदर्भ वेगळा आहे. पण गरज, आराम व चैन या तीन गोष्टींचे चक्र मेंदूमनात सतत गोल फिरत असते एवढे मात्र नक्की. माझ्या मते मानवी शरीर, मनाला सुख व शांती मध्यम म्हणजे आराम अवस्थेत लाभू शकते व या अवस्थेतच मेंदूमन स्थिर रहायला हवे. निसर्ग व समाज या दोन्हींमध्ये परमेश्वर असेल तर त्यालाही गरज व चैन यांच्या बरोबर मधल्या म्हणजे स्थिर अशा आराम अवस्थेत सुख व शांती लाभत असेल. म्हणून या मध्यम अवस्थेतच मानवी मनाचा परमेश्वर मनाशी (परमात्म्याशी) सुसंवाद निर्माण होऊन दोन्ही मने एकजीव होऊ शकतात असे मला वाटते.

प्रश्न हा आहे की, निसर्गमन व समाजमन या दोन बाह्य मनांच्या प्रभावाखाली सतत असणाऱ्या मानवी मनाला स्वयंनिर्णयाचा अधिकार किती? कधीकधी मनाच्या चैनीचा प्रश्नच नसतो. शरीराला आवश्यक असलेल्या गोष्टी जर आवश्यक म्हणून न करता त्या चैनीच्या गोष्टी म्हणून केल्या म्हणजे आवश्यक गोष्टींचा (गरजांचा) मर्यादेपलिकडे, प्रमाणाच्या बाहेर अतिरेक केला तर गरजांचे रूपांतर चैनीत होऊन गरजाच त्रासदायक होऊ शकतात. शेवटी विचारपूर्वक स्वयंनिर्णय घेण्याचा मानवी मनाला मर्यादित का असेना पण अधिकार आहेच. याबाबतीत डाॕ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे विचार मनाला पटतात. त्यांच्या मते, मानसिक स्वातंत्र्य हेच खरे स्वातंत्र्य व मनाचं स्वातंत्र्य ही जिवंतपणाची साक्ष आहे.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, २१.१२.२०२३

बुधवार, २० डिसेंबर, २०२३

मनाला आवरा!

गरजा कमी करा, वेळेला मुठीत ठेवा!

मन म्हणजे हलकी हवा तर शरीर म्हणजे जड पृथ्वी. प्रश्न असा आहे की जड पृथ्वीने तिच्या सभोवताली असलेल्या हवेच्या आवरणावर राज्य करावे की त्या हवेच्या आवरणाने पृथ्वीवर राज्य करावे? अर्थात मनाने शरीरावर राज्य करावे की शरीराने मनावर राज्य करावे?

यासाठी अंतराळ म्हणजे काय हे प्रथम समजून घेऊया. अंतराळ म्हणजे एक प्रचंड मोठी निर्वात म्हणजे हवा नसलेली पोकळी. या निर्वात पोकळीने ग्रह, ताऱ्यांच्या जड भौतिक विश्वाला झेलले आहे ज्यात भौतिक हवाही आली जिला वजन आहे म्हणजे तीही जडच. हवा जड ग्रहांच्या तुलनेने हलकी आहे पण तिलाही वजन असल्याने तीही तशी जडच असा निष्कर्ष निघतो. जड भौतिक विश्वाला अंतराळातील निर्वात पोकळी झेलतेय हे खरेच आश्चर्यकारक, चमत्कारिक आहे. जड भौतिक विश्वाला निसर्ग मानले तर अंतराळातील निर्वात पोकळीला की त्या पोकळीत असलेल्या अदृश्य अनाकलनीय शक्तीला परमेश्वर मानावे काय आणि मानले तर त्या पोकळीतील त्या परमेश्वरापर्यंत आध्यात्मिक भक्तीने पोहोचता येईल काय? अंतराळ पोकळीने झेललेल्या जड भौतिक विश्वाला वेळ काळाचे बंधन असल्याचे दिसून येते. पण असे वेळ काळाचे बंधन पोकळीतील त्या परमेश्वराला असेल का किंवा तो परमेश्वर कोणत्याच बंधनात नसेल का? हे सगळे प्रश्न या जर तर च्या तार्किक गोष्टी ज्यांना तर्काशिवाय कसलाही आधार नाही. खरं तर आपण त्या पोकळीत जन्मत नाही, जगत नाही व मरतही नाही. आपले सगळे काही आपल्या जड पृथ्वीच्या जड वातावरणातच होते.

आता जड पृथ्वीवरून ती ज्याच्या बंधनात आहे त्या जड वेळेचा विचार करूया म्हणजे आपल्यालाही वेळेचे बंधन समजेल. जड पृथ्वीला जड वेळेने बंधनात ठेवलेय म्हणून तर पृथ्वीवरील सर्व जड पदार्थ (ज्यात माणसेही आली) जड वेळेच्या बंधनात आहेत. अमूक अमूक वेळेत (२४ तास) पृथ्वी स्वतः भोवती गोल फिरते व अमूक अमूक काळात (वेळेचा मोठा भाग म्हणजे ३६५ दिवसांचा काळ) पृथ्वी सूर्याभोवती लंब वर्तुळाकार प्रदक्षिणा घालते. तिच्या या कर्माचे व त्या कर्माच्या वेळेचे बंधन तिच्यावर कोणी बरे घातले? मध्यवर्ती सूर्याने की त्या अंतराळ पोकळीतील अदृश्य शक्तीने म्हणजे परमेश्वराने? काही कळायला मार्ग नाही. आपण काही गोष्टी (परमेश्वर सुद्धा) आपल्या तर्काने मानतो. पण या तर्काला कसलाच वैज्ञानिक पुरावा नाही. तर्काने मानणे व प्रत्यक्षात असणे यात फरक नाही का?

पृथ्वीचे वेळेचे एक घड्याळ आहे जे तिने माणसांसहीत पृथ्वीवरील सर्व पदार्थांवर लादलेय. माझ्यावर वेळेचे बंधन मग मी तुम्हाला सोडतेय होय असेच ती अप्रत्यक्षपणे तिच्यावरील व तिच्यातील पदार्थांना म्हणते. या वेळेच्या (घड्याळाच्या) बंधनात गोल फिरत राहून दिवसांमागून दिवस कधी जातात व आपण कधी म्हातारे होतो हे कळतच नाही. वेळेचे घड्याळ आपल्या अवस्थांत बदल करते. ते आपल्याला बालपण, तरूणपण व म्हातारपण दाखवते व त्याबरोबर जन्म मरणाचा फेराही दाखवते जो फेरा परमेश्वराची कोणी कितीही आध्यात्मिक भक्ती केली तरी चुकता चुकत नाही.

माणसांनी वेळेच्या बंधनात राहून कालानुरूप जीवनकर्मे करीत राहणे मी समजू शकतो. पण घड्याळाच्या काट्याप्रमाणे वेड लागल्यासारखे नुसते धावत रहायचे हे मला पसंत नाही. मी माझ्या गरजा कमी केल्या आणि या घड्याळांच्या काट्यांनाच माझ्या बंधनात ठेवले म्हणजे वेळेची दादागिरी चालू दिली नाही. तुम्हीही हे करू शकता जर तुम्ही तुमच्या गरजा कमी केल्या तर. विकासाच्या नावावर तुम्ही तुमच्या गरजा सतत वाढवतच राहिला तर तुम्हाला तुमचे आयुष्य पुरणार नाही. तुम्हाला शांत व आनंदी जीवन जगण्यासाठी वेळ मिळणार नाही. म्हणून गरजा कमी करा, वेळेला मुठीत ठेवा!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, २०.१२.२०२३

वेळेला मुठीत ठेवा!

गरजा कमी करा, वेळेला मुठीत ठेवा!

मन म्हणजे हलकी हवा तर शरीर म्हणजे जड पृथ्वी. प्रश्न असा आहे की जड पृथ्वीने तिच्या सभोवताली असलेल्या हवेच्या आवरणावर राज्य करावे की त्या हवेच्या आवरणाने पृथ्वीवर राज्य करावे? अर्थात मनाने शरीरावर राज्य करावे की शरीराने मनावर राज्य करावे?

यासाठी अंतराळ म्हणजे काय हे प्रथम समजून घेऊया. अंतराळ म्हणजे एक प्रचंड मोठी निर्वात म्हणजे हवा नसलेली पोकळी. या निर्वात पोकळीने ग्रह, ताऱ्यांच्या जड भौतिक विश्वाला झेलले आहे ज्यात भौतिक हवाही आली जिला वजन आहे म्हणजे तीही जडच. हवा जड ग्रहांच्या तुलनेने हलकी आहे पण तिलाही वजन असल्याने तीही तशी जडच असा निष्कर्ष निघतो. जड भौतिक विश्वाला अंतराळातील निर्वात पोकळी झेलतेय हे खरेच आश्चर्यकारक, चमत्कारिक आहे. जड भौतिक विश्वाला निसर्ग मानले तर अंतराळातील निर्वात पोकळीला की त्या पोकळीत असलेल्या अदृश्य अनाकलनीय शक्तीला परमेश्वर मानावे काय आणि मानले तर त्या पोकळीतील त्या परमेश्वरापर्यंत आध्यात्मिक भक्तीने पोहोचता येईल काय? अंतराळ पोकळीने झेललेल्या जड भौतिक विश्वाला वेळ काळाचे बंधन असल्याचे दिसून येते. पण असे वेळ काळाचे बंधन पोकळीतील त्या परमेश्वराला असेल का किंवा तो परमेश्वर कोणत्याच बंधनात नसेल का? हे सगळे प्रश्न या जर तर च्या तार्किक गोष्टी ज्यांना तर्काशिवाय कसलाही आधार नाही. खरं तर आपण त्या पोकळीत जन्मत नाही, जगत नाही व मरतही नाही. आपले सगळे काही आपल्या जड पृथ्वीच्या जड वातावरणातच होते.

आता जड पृथ्वीवरून ती ज्याच्या बंधनात आहे त्या जड वेळेचा विचार करूया म्हणजे आपल्यालाही वेळेचे बंधन समजेल. जड पृथ्वीला जड वेळेने बंधनात ठेवलेय म्हणून तर पृथ्वीवरील सर्व जड पदार्थ (ज्यात माणसेही आली) जड वेळेच्या बंधनात आहेत. अमूक अमूक वेळेत (२४ तास) पृथ्वी स्वतः भोवती गोल फिरते व अमूक अमूक काळात (वेळेचा मोठा भाग म्हणजे ३६५ दिवसांचा काळ) पृथ्वी सूर्याभोवती लंब वर्तुळाकार प्रदक्षिणा घालते. तिच्या या कर्माचे व त्या कर्माच्या वेळेचे बंधन तिच्यावर कोणी बरे घातले? मध्यवर्ती सूर्याने की त्या अंतराळ पोकळीतील अदृश्य शक्तीने म्हणजे परमेश्वराने? काही कळायला मार्ग नाही. आपण काही गोष्टी (परमेश्वर सुद्धा) आपल्या तर्काने मानतो. पण या तर्काला कसलाच वैज्ञानिक पुरावा नाही. तर्काने मानणे व प्रत्यक्षात असणे यात फरक नाही का?

पृथ्वीचे वेळेचे एक घड्याळ आहे जे तिने माणसांसहीत पृथ्वीवरील सर्व पदार्थांवर लादलेय. माझ्यावर वेळेचे बंधन मग मी तुम्हाला सोडतेय होय असेच ती अप्रत्यक्षपणे तिच्यावरील व तिच्यातील पदार्थांना म्हणते. या वेळेच्या (घड्याळाच्या) बंधनात गोल फिरत राहून दिवसांमागून दिवस कधी जातात व आपण कधी म्हातारे होतो हे कळतच नाही. वेळेचे घड्याळ आपल्या अवस्थांत बदल करते. ते आपल्याला बालपण, तरूणपण व म्हातारपण दाखवते व त्याबरोबर जन्म मरणाचा फेराही दाखवते जो फेरा परमेश्वराची कोणी कितीही आध्यात्मिक भक्ती केली तरी चुकता चुकत नाही.

माणसांनी वेळेच्या बंधनात राहून कालानुरूप जीवनकर्मे करीत राहणे मी समजू शकतो. पण घड्याळाच्या काट्याप्रमाणे वेड लागल्यासारखे नुसते धावत रहायचे हे मला पसंत नाही. मी माझ्या गरजा कमी केल्या आणि या घड्याळांच्या काट्यांनाच माझ्या बंधनात ठेवले म्हणजे वेळेची दादागिरी चालू दिली नाही. तुम्हीही हे करू शकता जर तुम्ही तुमच्या गरजा कमी केल्या तर. विकासाच्या नावावर तुम्ही तुमच्या गरजा सतत वाढवतच राहिला तर तुम्हाला तुमचे आयुष्य पुरणार नाही. तुम्हाला शांत व आनंदी जीवन जगण्यासाठी वेळ मिळणार नाही. म्हणून गरजा कमी करा, वेळेला मुठीत ठेवा!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, २०.१२.२०२३

मंगळवार, १९ डिसेंबर, २०२३

निसर्ग विचार करायला भाग पाडतो!

निसर्ग विचार करायला भाग पाडतो!

मूलद्रव्ये, निर्जीव पदार्थ, वनस्पती, सूक्ष्मजीव, प्राणी, माणसे (माणूस हा उच्च वर्गीय प्राणी आहे) ही सर्व निसर्गाची वैविध्यपूर्ण साधनसंपत्ती पृथ्वीवर कायम तीच राहते. तिच्यात एका अवस्थेतून दुसऱ्या अवस्थेत सतत परिवर्तन होत राहते एवढेच काय ते वैशिष्ट्य या साधनसंपत्तीचे आहे. या परिवर्तनशील साधनसंपत्ती भोवती पुन्हा पुन्हा जन्मणारी, पुन्हा पुन्हा जगणारी, पुन्हा पुन्हा मरणारी माणसे बालपण, तरूणपण व म्हातारपण या तीन अवस्थांतून पुढे पुढे जात गोलाकार फिरत राहतात. हे निसर्गाचे भले मोठे गोल चक्र आहे त्यात निसर्ग माणसांना गोल गोल फिरवत राहतो.

या वैविध्यपूर्ण साधनसंपत्तीशी योग्य आंतर समन्वय साधता आला तर माणसांचे भरणपोषण होऊन जगणे सुसह्य होते आणि या साधनसंपत्ती बरोबर आंतर विरोध निर्माण झाला तर याच साधनसंपत्ती कडून विविध आजार निर्माण होऊन जगणे असह्य होते. मानव समाजातही जेंव्हा आंतर मानवी आंतर विरोध (उदा. धर्म, जातपात इ.) निर्माण होतो तेंव्हा समाज स्वास्थ्य बिघडते.

हे आंतर समन्वयी भरणपोषणाचे व आंतर विरोधी आजार, संघर्षाचे कर्म बालपण, तरूणपण व म्हातारपण या तीन अवस्थांतून जात माणसे गोल गोल फिरत आयुष्यभर करीत शेवटी त्यांच्या मृत्यूने निसर्गातच नष्ट होतात (म्हणजे सजीव अवस्थेतून निर्जीव अवस्थेत परिवर्तीत होतात).

या गोल जीवनचक्रातून माणसांना गोल गोल फिरायला लावणारा निसर्ग (की निसर्गात सुप्त व गुप्त असलेला तो अनाकलनीय परमेश्वर) त्याची ही अजब करामत माणसांना दाखवताना मानवी बुद्धीला विचार करायला भाग पाडतो. या अनिवार्य नैसर्गिक विचार प्रक्रियेमुळे काही गोष्टी कळण्यास मदत होत असली तरी त्यामुळे मन अस्थिर होऊन चीड  वैताग सुद्धा येतो या अनिवार्य विचार प्रक्रियेचा कारण विचारांच्या लाटा जबरदस्तीने, बळेच थांबवता येत नाहीत मग मनाचा कितीही निश्चय करा.

उतार वयात तर थांबता न थांबणारी ही विचार प्रक्रिया खूपच त्रासदायक होते कारण मेंदूत आयुष्यभराच्या कटू गोड आठवणी साठलेल्या असतात व त्या जबरदस्तीने विचार करायला भाग पाडतात. इतकेच काय झोपेत स्वप्नेही निर्माण करतात. त्यात तुम्ही जर उच्च शिक्षित व अनुभव संपन्न अर्थात ज्ञानसंपन्न व प्रगल्भ असाल तर ही विचार प्रक्रिया जरा जास्तच जोरात धावते व उतार वयात शरीराचे अवयव थकलेले, क्षीण झालेले असल्याने ती जास्तच त्रासदायक होते. अशा परिस्थितीत एखादी कृती करताना मनात दुसरा विचार येणे किंवा दुसरेच विचार मनात चालू असणे व त्यामुळे समोर असलेल्या कृतीवर नीट लक्ष नसणे व कृती पूर्ण झाल्यावर फलिताकडे अपूर्ण, असमाधानी, शंकेखोर मनाने एकटक बघत राहणे म्हणजे त्याच गोष्टीत बराच वेळ अडकून राहणे अशा कार्यात अडथळा आणणाऱ्या गोष्टी घडत राहतात. निसर्ग विचार करायला भाग पाडतो व त्यातून तो मनाला त्रासही देतो. पण तरीही मेंदूत विचार येणे हेच तर जिवंतपणाचे लक्षण आहे ना!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १९.१२.२०२३