नको ते मोठेपण!

नको ते मोठेपण!

(१) जगात एक तर सगळ्याच गोष्टी मोठ्या हव्या होत्या किंवा सगळ्याच गोष्टी छोट्या हव्या होत्या. म्हणजे सगळीकडे समानता निर्माण झाली असती व त्या समानतेतून जगात नेहमी  सुखशांती नांदली असती. जगात काही गोष्टी मोठ्या व काही गोष्टी छोट्या निर्माण करून निसर्गाने जगात असमानता व अशांतता निर्माण  केली असेच म्हणावे लागेल. जंगलामध्ये वाघ, सिंहासारखे प्रचंड ताकदीचे हिंस्त्र प्राणी निर्माण केले व त्यांचे खाद्य म्हणून ससे, हरणे, माकडे यासारखे अशक्त प्राणी निर्माण केले. निसर्गाने काय साधले असे करून? एकाला मोठे करून दुसऱ्याला छोटे करायचे. मग मोठा छोट्याला कसा आडवा पाडतोय ही गंमत लांबून बघत बसायची. काय म्हणावे या विचित्र खेळाला? कसा नमस्कार करायचा व कशी कृतज्ञता व्यक्त करायची अशा विचित्र निसर्गाविषयी?

(२) रामायणातील रावण विरूद्ध राम युद्ध घ्या किंवा महाभारतातील कौरव विरूद्ध पांडव युद्ध  घ्या. त्यातील पात्रे ही बाहुबळाने व बुद्धीबळाने किती मोठी! ती मोठी म्हणून तर त्यांच्यातील काही मोठ्यांचा अहंभाव मोठा, लोभ मोठा आणि या मोठेपणातून तर ती महायुद्धे घडली ना! त्यांना महान धर्मयुद्धे म्हणतात. पण त्या काळातील सर्वसामान्य जनता या मोठ्यांच्या संघर्षात उगाच भरडली गेली त्याचे काय? आज सुद्धा, अमेरिका, रशिया, चीन सारख्या  देशांतील मोठ्या लोकांची मोठी महत्वाकांक्षा जगाला तिसऱ्या महायुद्धात ओढण्याची भीती   निर्माण झाली आहे. मोठ्यांची मोठी खलबते चालतात आणि आपण सर्वसामान्य माणसे मात्र अर्धवट ज्ञानाच्या जोरावर एकमेकांच्या अंगावर बोरे फेकत बसतो.

(३) नीट विचार करा, आपण जसजसे वयाने मोठे होत गेलो तसतसा आपल्या बालपणीचा तो निर्मळ आनंद हरवत गेलो. आपले मन आपल्या लहानपणी निरागस होते. त्यात हल्ली आपल्या मनात रूजलेल्या अहंभावाचा लवलेश नव्हता. तो नव्हता म्हणून आपले बालपण खूप आनंदी होते. अहंभावाचे विष हे मोठे होण्याने वाढते. मोठेपणाची महत्वाकांक्षा व तसेच त्या महत्वाकांक्षेला पूर्ण करण्यासाठी चाललेली स्पर्धा ही खरं तर अहंभावाचे विष पिण्याची स्पर्धा असते.

(४) आता कोरोना संदर्भात विचार करू. जर आपण कोरोना विषाणू सारखे सूक्ष्म असतो तर आपल्याला या कोरोनाने एवढे सतावले असते का? आपणही त्याच्याएवढेच सूक्ष्म असतो तर त्याला पकडणे आपल्याला सोपे गेले असते. तो आपल्या डोळ्यांना सहज दिसला असता. पण सूक्ष्मदर्शक यंत्रे जवळ असूनही कोरोनाला पकडणे आपल्याला कठीण जातेय. कारण आपण कोरोनापेक्षा खूप पटीने मोठे आहोत. हे मोठेपण अशाप्रकारे महागात पडते.

(५) मला मोठेपण आवडत नाही की मोठेपणा आवडत नाही. छोटा राहण्यातच मला मोठा आनंद मिळतो. म्हणून मला छोटी मुले, पैसा व सत्ता यांनी माझ्यासारखीच छोटी असणारी माणसे यांच्यात मिसळून त्यांच्याशी मनसोक्त गप्पा मारायला आवडते. मोठे उद्योगपती व मोठे राज्यकर्ते यांच्यापासून लांब राहण्याचा मी प्रयत्न करतो. काय जाणो, माझ्या स्वच्छंदी वागण्याने त्यांच्यातील अहंभाव दुखावला गेला तर ते माझी चटणी करतील अशी मला मनातून भीती वाटत असते.

(६) एकदा माझ्या मनात सहज आले की चला मोठ्या लोकांची खुर्ची कशी असते हे त्यात एकदा बसून बघावे. म्हणून एकदा मी ज्या एका सॉलिसिटर फर्ममध्ये सहाय्यक वकील म्हणून काम करीत होतो त्या फर्मचे भागीदार (मोठे  सॉलिसिटर) बाहेर गेले असताना हळूच त्यांच्या  आलिशान खुर्चीवर जाऊन बसलो. माझे दुर्दैव हे की ते सॉलिसिटर बाहेरून पटकन आले. मी त्यांच्या खुर्चीवर बसलोय हे त्यांनी बघितले आणि ते माझ्यावर असे भडकले की सांगायची सोय नाही. "इस खुर्ची पर बैठने की तुम्हारी हिंमतही कैसी हुई, इतना आसान है क्या ऐसी खुर्ची मिलना"? त्यांचे ते शब्द माझ्या कानात इतके टोचले की माणसाला इतकी अहंभावी, गर्विष्ठ बनविणारी असली खुर्चीच आयुष्यात मला नको, असे मी मनात ठरवले आणि त्या क्षणापासून मोठी खुर्ची मिळविण्याचा नाद व समाजात मोठेपणा मिरविण्याचे खूळ मी माझ्या  मनातून काढून टाकले.

-ॲड.बी.एस.मोरे©९.७.२०२०

आभासाकडून सत्याकडे!

आभासाकडून सत्याकडे!

आजच "आभासी दर्शन" ही फेसबुक पोस्ट लिहिलीय. समाज माध्यम हे एक आभासी जग आहे वगैरे वगैरे खूप काही लिहिले जातेय. मी सुध्दा या आभासी जगातून खूप शिकलो व मग सावरलोही! पण याच समाज माध्यमावर मी सत्य लिहून लिहून या आभासी जगाला सत्यात आणण्याचा प्रयत्न केला. त्याला काही अंशी यशही आले. आभासी जगात उमटणारे माझे सत्य हा माझा प्रत्यक्ष जीवन अनुभव आहे. त्यात जिवंतपणा आहे. नाहीतरी मी आभासी जगात मिसळूच शकत नाही. माझ्याकडून म्हणून तर काल्पनिक कथा, कादंबऱ्यांचे जास्त वाचन झाले नाही व आता तर त्यापासून दूरच आहे.

मी परवा अशी पोस्ट लिहिली होती की "माझ्या पोस्टस या नैराश्यजनक असतात काय?" त्या माझ्या पोस्टला व्हॉटसअप वर माझ्या एका फेसबुक मित्राने पाठविलेले हे उत्तर वाचा आणि मग तुम्हीच ठरवा की समाज माध्यम हे १००% आभासी जग आहे का ते!

"साहेब, आपल्या पोस्ट्स आमच्या मनात कधीच नैराश्य निर्माण करत नाहीत तर उलट तुमच्या लिखाणात जगण्याची उमेद तयार होते. मी माझा स्वभाव आपणांस सांगितलाच आहे. पण आपणंच मला लढण्याची व जगण्याची उमेद दिलीत. त्या उमेदीच्या जोरावर आज माझं कुटुंब छोटा व्यवसाय करत आहे. एक आठवडा झाला आम्ही कांदा पोहे, इडली, मेंदूवडा, शिरा असा छोटासा व्यवसाय सुरु केला आहे. आज कमाईचे कोणतेही साधन नसल्याने तो व्यवसाय सुरु केला आहे. फक्त महापालिकेचा थोडा त्रास होतो ह्या व्यवसायात  माझी पत्नी व मुलांचा ही सहभाग आहे. पत्नीची इच्छा शक्ती व आपण मला दिलेली हिंमत यामुळे हे शक्य होत आहे. आज तुम्ही वकील असताना देखील स्वाभिमानाने जगत आहात. कोणताही आपला बडेजाव नसतो. साहेब, आपले मार्गदर्शन असेच होत रहावे. मी आपला खूप आभारी आहे. जर लॉक डाऊन संपला व माझा हा व्यवसाय चालू राहिला तर साहेब आपण अवश्य तिथे भेट द्या मी स्वतःला फार नशीबवान समजेन....."

आता वरील उत्तर वाचून मला सांगा की, मी अल्प प्रमाणात का होईना पण याच आभासी समाज माध्यमाला सत्यात उतरवलेय की नाही?

-ॲड.बी.एस.मोरे©८.७.२०२०

आभासी दर्शन!

आभासी दर्शन!

(१) पूर्वी वस्तूंची अदलाबदल किंवा विनिमय प्रत्यक्ष  स्वरूपात म्हणजे बार्टर पद्धतीने होत असे. एका वस्तूच्या किंमतीचे मोजमाप दुसऱ्या वस्तूच्या किंमतीने व्हायचे. उदा. एक किलो तांदूळ विकत घ्यायला दोन किलो गहू मोबदला  म्हणून द्यावे लागणे म्हणजे तांदळाची किंमत गव्हापेक्षा जास्त कारण एक किलो तांदूळ घेण्यासाठी दोन किलो गहू मोजावे लागायचे. वस्तूंची किंमत अशाप्रकारे ठरवून त्या वस्तूंचा विनिमय प्रत्यक्ष स्वरूपात करणे त्रासदायक होऊ लागले म्हणून पुढे पैसा हे विनिमय व किंमतीचे माध्यम म्हणून पुढे आले. पण पैसा काय आहे तर तो प्रत्यक्षात असलेल्या वस्तू व सेवांचा आभासी प्रतिनिधी आहे. अर्थात पैसा हे प्रत्यक्ष संपत्तीचे आभासी दर्शन आहे. पैसा ही प्रत्यक्ष संपत्ती नव्हे. तो प्रत्यक्ष संपत्तीचा एक आभास आहे. पण याच पैशाच्या माध्यमातून प्रत्यक्ष संपत्ती विकत घेता येत असल्याने या पैशालाही म्हणजे संपत्तीच्या आभासालाही पुढे संपत्ती इतकेच महत्व प्राप्त झाले.

(२) आता सिध्दिविनायक गणपती मुंबई मधील प्रभादेवी येथे स्थानापन्न असला व पंढरपूरचा विठोबा पंढरपूरी स्थानापन्न असला तरी या देवांचे अॉनलाईन दर्शन घरी बसून निवांतपणे घेता येते. हे अॉनलाईन दर्शन आभासी असते. जर पैशाप्रमाणे या अॉनलाईन देव दर्शनाचेच महत्व वाढले तर ज्या ठिकाणी हे देव स्थानापन्न झाले आहेत त्या तिर्थस्थळांचे महत्व पुढे कमी होईल त्याचे काय करायचे? म्हणजे असे की पैशाचे महत्व मोठे पण प्रत्यक्ष संपत्तीचे महत्व कमी! विकासाच्या नावाखाली करायला जायचे एक आणि व्हायचे भलतेच!

(३) या कोरोनाने तर हल्ली प्रत्यक्ष व्यवहारांची वाटच लावून टाकलीय. घरी बसून अॉनलाईन शिक्षण, अॉनलाईन काम, अॉनलाईन बँकिंग व्यवहार आणि आता लग्नेही अॉनलाईन होऊ लागलीत. पुढे नवरा बायकोला एकत्र राहू नका म्हणतील व संसार म्हणजे मुलेबाळे, सगळेच अॉनलाईन करा म्हणतील. अरे, काय चाललंय काय? म्हणजे या सर्व गोष्टींचे लांबूनच आभासी दर्शन घ्यायचे. प्रत्यक्षात भेटीगाठीच नाहीत!

(४) हल्ली व्हॉटसअप, फेसबुक यासारख्या समाज माध्यमांवरून लोकांचा संवाद चालतो.  शहरातील बागेत किंवा गावच्या चावडीवर एकत्र बसून गप्पा मारण्याचे पूर्वीचे दिवसच या अॉनलाईन संवादाने संपवून टाकले. अॉनलाईन संवाद करणारी ही माणसे प्रत्यक्षात लांबच्या ठिकाणी कुठेतरी असतात, पण ती जणूकाही जवळच आहेत असा आभास होतो. हेही एक प्रकारचे लोकांचे आभासी दर्शनच! बरं, हे असे समाज माध्यमावरील संवाद खरे मानून चालले तरी त्याचा प्रत्यक्षात काय व किती उपयोग होतो हा सुध्दा एक अभ्यासाचाच विषय आहे.

(५) समोर बसून खळखळून हसणे, एकमेकांना  टाळी देणे यात किती मजा येते. व्हॉटसअप किंवा समाज माध्यमावर मात्र करायचे काय तर हसू आले की हसण्याचे चिन्ह पुढे करायचे, टाळी वाजवू वाटली तर हात किंवा अंगठा पुढे करायचा, राग आला तर लालबुंद कपाळाचे चिन्ह पुढे करायचे. अॉनलाईन विनोदी संवादाने समोरच्याला गुदगुल्या झाल्या आहेत हे त्याच्या हास्य चिन्हावरून ओळखायचे. हा आभासी खेळ मोठा गंमतीदार असतो. भूक लागली तर लोक उद्या अॉनलाईन जेवण करा म्हणतील. खरंच माणूस हल्ली आभासी दुनियेत खूपच वावरू लागलाय!

-ॲड.बी.एस.मोरे©८.७.२०२०

खरंच गोंधळाची परिस्थिती!

खरंच गोंधळाची परिस्थिती!

आता बोंबला! कोरोना हवेतूनही पसरतो म्हणे! हा शास्त्रज्ञांचा नवीन दावा जागतिक आरोग्य संघटनेकडे गेलाय. इकडे कोरोनावर कोणतेच एक ठराविक औषध नसल्याने इंटरनेट वरील उलटसुलट माहिती वाचून कोरोना पेशंटस डॉक्टरांनी आम्हाला अमूकच तमूकच औषध दिले पाहिजे म्हणून डॉक्टरांशीच हुज्जत घालू लागलेत. तर काही शास्त्रज्ञ कोरोना विषाणूची जातकुळी काढून प्राण्यांपासूनच हा विषाणू पसरतो असे सांगून पाळीव प्राण्यांना लांब ठेवा असा अप्रत्यक्ष संदेश देऊ लागलेत. या तीन परस्परविरोधी गोष्टी सांगणाऱ्या तीन बातम्या मी दिनांक ७ जुलै २०२० च्या लोकसत्तेत काल वाचल्या व त्याच तीन बातम्या मी माझ्या या पोस्टसोबत जोडत आहे. अगोदर माणसांपासून अंतर राखा असे सांगितले, आता प्राण्यांपासून अंतर राखा असे सांगू लागले व कहर म्हणजे आता हवेतूनही हा विषाणू पसरत असल्याने हवेपासूनही अंतर ठेवा असे सांगत आहेत की काय हे शास्त्रज्ञ? कोरोनावरील औषधाचा किंवा लसीचा तर पत्ताच नाही आणि या अशा उलटसुलट चर्चा चालवल्यात या शास्त्रज्ञांनी! या शास्त्रज्ञ, डॉक्टरांमध्येच कशाचा कशाला थांगपत्ता नाही की काही ताळमेळ राहिला नाही आणि यांच्या शब्दांवर विसंबून राहून जगातील सरकारे लॉकडाऊन वाढवत बसली व सुरळीत चाललेल्या अर्थचक्राची वाट लावत बसली? खरंच गोंधळाची परिस्थिती!

-ॲड.बी.एस.मोरे©८.७.२०२०

तेरे दर पे आया हूँ!

तेरे दर पे आया हूँ!

(१) निसर्गाचे प्रारूप काय तर देव, पण देवाचे प्रारूप काय? कोणाला देवाचे अस्तित्व साधु संतांत जाणवेल, तर कोणाला महामानवांत! पण निसर्ग काय किंवा देव काय, तो प्रत्यक्षात कुठेच दिसत नाही. तरीही निसर्गापुढे किंवा  देवापुढे किंवा एखाद्या महामानवाच्या मूर्तीपुढे आपण आपले मन व्यक्त करीत असतो.

(२) तुम्ही देवाला जे मागाल ते देव देतो असा समज आहे. पण त्यासाठी सतत प्रयत्न केले पाहिजेत ही देवाची अट असते. म्हणून तर "प्रयत्नांती परमेश्वर" ही म्हण रूढ झाली. लहानपणापासून मी देवाला ज्ञान मागायला सुरूवात केली. पण त्यासाठी सतत प्रयत्नही केले (अजूनही करतोय) आणि देवाने माझ्या झोळीत ते ज्ञान भरभरून टाकले. पैसा, सत्ता यांनी माझी झोळी भर असे मी देवाला मागितले नाही आणि मग देवाने मला त्या दोन्ही बाबतीत सतत मागेच ठेवले. माझ्या झोळीत ना पैसा दिला ना सत्ता दिली! या दोन्हीही गोष्टी माझ्या झोळीत नसल्याने त्या मी वाटूच शकत नाही. मग काय वाटायचे तर ज्ञान! ज्ञानाने भरलेली झोळी खाली नाही केली तर ज्ञानाच्या ओझ्याने ती फाटून जाईल म्हणून झोळी खाली करीत जायचे. तेच तर मी करतोय ना!

(३) १९७९ साली प्रदर्शित झालेल्या लैला मजनू या हिंदी चित्रपटात "तेरे दर पे आया हूँ, कुछ करके जाऊँगा, झोली भर के जाऊँगा, या मर के जाऊँगा" असे एका मशिदीत देवाला आर्त भावनेने आवाहन करणारे सुंदर गीत आहे. हे गीत गाताना तो नायक त्याची रिकामी झोळी त्याच्या प्रेयसीने भरण्याची प्रार्थना देवापुढे करतो. मी माझी झोळी ज्ञानाने भर अशी देवाला प्रार्थना केली आणि खरंच ती भरली व अजूनही भरतच आहे. मरण्यापूर्वी ती खाली केलीच पाहिजे. म्हणून या उतार वयात देवाला म्हणत असतो "तेरे दर पे आऊँगा, झोली खाली करके आऊँगा, नही तो कुछ ना पाऊँगा"!

-ॲड.बी.एस.मोरे©७.७.२०२०

तेरे दर पे आया हूँ!

तेरे दर पे आया हूँ
कुछ कर के जाऊँगा
झोली भर के जाऊँगा
या मर के जाऊँगा
तेरे दर पे आया हूँ                          IIधृII

तू सब कुछ जाने है हर
ग़म पहचान है
तू सब कुछ जाने है हर
ग़म पहचान है
जो दिल की उलझन है सब
तुझ पे रौशन है
घायल परवाना हूँ
वहशी दीवाना हूँ
घायल परवाना हूँ
वहशी दीवाना हूँ
तेरी शोहरत सुन सुन के
उम्मीदें लाया हूँ
मैं तेरे दर पे आया हूँ
कुछ कर के जाऊँगा
झोली भर के जाऊँगा
या मर के जाऊँगा
मैं तेरे दर पे आया हूँ                       II१II

दिल ग़म से हैरान है
मेरी दुनिया वीरान है
दिल ग़म से हैरान है
मेरी दुनिया वीरान है
नज़रों की प्यास बुझा
मेरा बिछड़ा यार मिला
अब या ग़म छुटेगा
वरना दम टूटेगा
अब या ग़म छुटेगा
वरना दम टूटेगा
अब जीना मुश्किल है
फरियादें लाया हूँ
तेरे दर पे आया हूँ
कुछ कर के जाऊँगा
झोली भर के जाऊँगा
या मर के जाऊँगा
तेरे दर पे आया हूँ                         II२II

फिल्मः लैला मजनू (1979)
गायकः महमद रफी

मी सद्या कसा जगतोय?

मी सद्या कसा जगतोय?

(१) मी सद्या चालू असलेल्या कोरोना लॉकडाऊनच्या काळात मजेत आहे असे म्हणू शकत नाही. कोरोनाने सगळ्यांच्या गाड्या बिघडवल्यात व नाड्या सोडल्यात आणि त्यात मीही आहे.

(२) मी चार महिने झाले कुठेही बाहेर जात नाही. चार महिने माझी वकिली पूर्ण बंद आहे. शेवटी घरखर्चासाठी बायकोचे मंगळसूत्र मोडले व त्या पैशावर सद्या जगतोय.

(३) मी डोंबिवलीला रहातो. बघूया, लोकल ट्रेन सुरू व्हायची वाट बघतोय. अजूनही ताकद आहे ६४ वयात. याही वयात डोंबिवली वरून मुंबईला प्रवास करून काहीतरी मार्ग काढीनच. मी बिल्डर कंपन्यांचा कायदेशीर सल्लागार आहे. इकडे कल्याण डोंबिवली स्थानिक पातळीवर माझ्या या ज्ञानाचा मला तसा काहीच उपयोग झाला नाही. शेवटी मुंबईनेच मला जगवलेय व तीच मला जगवणार! सगळे दिवस सारखे रहात नसतात, यातूनही मार्ग निघेलच!

-ॲड.बी.एस.मोरे©६.७.२०२०

माझ्या पोस्टस आणि नैराश्य?

माझ्या पोस्टस वाचकांच्या मनात नैराश्य निर्माण करतात काय?

मी माझे संपूर्ण जीवन प्रतिकूल परिस्थितीत संघर्ष करीत जगत आलोय. जीवनातील माझे काटेरी अनुभव सत्य आहेत. पण त्यातही काही गुलाबी अनुभव माझ्या वाट्यास आले व ते गुलाबी अनुभवही मी अधूनमधून शेअर करीत असतो. पण सुख जवाएवढे, दुःख पर्वताएवढे अशीच माझ्या जीवनाची कथा आहे व माझी हीच कथा मी तुकड्या तुकड्यांनी आत्मचरित्र म्हणून शेअर करतो. जे खरे आहे ते खरे आहे, त्यात काय लपवायचे? जीवनातील कटू वाईट अनुभव लपवून फक्त चांगल्या गोष्टींचे प्रदर्शन करणारे आत्मचरित्र हे आत्मचरित्र होऊ शकत नाही. माझ्या अशा सरळस्पष्ट लिखाणामुळे कदाचित माझ्या पोस्टस वाचकांना नकारात्मक नैराश्यमय वाटतही असतील. पण काही लोक माझ्यासारखे जीवन जगले किंवा जगत आहेत त्यांना माझ्या याच पोस्टस सकारात्मक उर्जा देणाऱ्या वाटत असतील. कारण प्रतिकूल परिस्थितीशी सामना करीत मी ताठ मानेने कसा जीवन जगलो व जगत आहे हे त्यांना कळत असेल व त्यातून त्यांना लढण्याची उर्जा मिळत असेल. नक्की तसे होत असेल का हे मी सांगू शकत नाही. कारण एकच पोस्ट काही जणांना नकारात्मक नैराश्यमय वाटेल तर काही जणांना सकारात्मक उर्जात्मक! हा प्रत्येकाच्या स्वानुभवाचा व नजरेचा फरक असतो. माझ्या पोस्टसमध्ये ना नैराश्य असते ना उन्माद! मला अनुभवास आलेले सत्य मी अगदी जसेच्या तसे लिहितो. माझी फक्त भाषा शैली वेगळी आहे एवढेच! कोणास काय वाटेल याचा विचार करून मी कधी लिहीत नाही. कारण मी तसा विचार करून लिहायला लागलो तर माझ्या  लिखाणातील माझी मूळ नैसर्गिकताच नष्ट होईल. बाकी माझ्या लिखाणातून कोणी काय बोध, काय संदेश घ्यायचा हा ज्याचा त्याचा प्रश्न आहे.

-ॲड.बी.एस.मोरे©६.७.२०२०