उत्साह, शक्ती, शांती!
स्वतःच स्वतःवर लादून घेतलेल्या कृत्रिम गोष्टी उतार वयात टाळण्याचा मी प्रयत्न करतोय. त्यामध्ये मानव जगतातले अव्यावहारिक, निरर्थक, बिनकामाचे, निरूपयोगी, उपद्रवी संबंध कमी करणे हेही आले. पण निसर्गाने शरीर, मनावर लादलेल्या काही नैसर्गिक गोष्टी अशा आहेत की त्या दुर्लक्षित करून टाळता येत नाहीत. त्या पार पाडण्यासाठी मला निसर्गातील सर्वोच्च शक्तीकडून म्हणजे परमेश्वराकडून मर्यादित का असेना पण उत्साह, शक्ती व शांती हवीय!
-ॲड.बी.एस.मोरे©१८.११.२०२३
निरागस मुलगी!
डिलाईल रोड महाराष्ट्र हायस्कूल मैदानाशेजारील करी रोड स्टेशनकडे जाणारी डिलाईल रोडची फूटपाथ. एक साधारण १६ वर्षे वयाची एक निरागस मुलगी छोट्या टेबलावर घरगुती भाजी पोळी विकत उभी. बहुतेक इयत्ता दहावीत असावी. "मुली, काय काय आहे तुझ्याकडे", मी. "काका, चवळीची सुकी भाजी, राजमाची पातळ भाजी व चपाती आहे, आज मला यायला थोडा उशीरच झाला", ती मुलगी. "अगं, पण मला मच्छी हवी होती, आता मला त्या शेजारच्या महागड्या हॉटेलात जावे लागेल मच्छी घ्यायला आणि तुझ्याकडे मस्त घरगुती मच्छी स्वस्तात मिळेल म्हणून आलो इथे", मी. "काका, हो ते हॉटेल महाग आहे पण तुम्ही बुधवारी या, इथे स्वस्तात छान मच्छी मिळेल, त्या हॉटेलात १३० रूपयात मिळणारा तळलेला बांगडा त्यापेक्षाही छान घरगुती पद्धतीचा माझ्याकडे ५० रूपयात मिळेल, पण आज शाकाहारी भाजी, चपाती घेऊन जा", ती. "बरं, पण मला ती सुकी चवळीची भाजी नको, पातळ राजमाची भाजी दे, चपात्या घरी बायकोने करून ठेवल्यात, ती भाजी केवढ्याला?", मी. "काका, २० रू.". मी तिच्याकडून फक्त २० रूपयाची राजमाची पातळ भाजी घेतली व निरोप घ्यायला लागलो तेंव्हा ती म्हणाली "काका, बुधवारी या, मच्छी मिळेल". हो म्हणून मी तिचा निरोप घेतला.
आता तुम्ही म्हणाल की, हा अनुभव तर सगळ्यांनाच येतो मग तो लिहून का सांगितला? सांगितला कारण यात मुद्दा दृष्टिकोनाचा व छोट्या गोष्टींतही मोठा आनंद घेण्याचा आहे. त्या मुलीची निरागसता व प्रामाणिकपणा मला भावला. असे संभाषण करायला मला आवडते. पण त्यासाठी अशा सरळ मनाची, निरागस स्वभावाची, प्रामाणिक माणसे मिळणे दुर्मिळ झालेय. किती श्रीमंत उद्योगपती, व्यापारी व किती पोपटपंची राजकारणी असे सरळ मिळतील? मला संभाषणासाठी ढोंगी, खोटी माणसे आवडत नाहीत तर माझ्या या लेखातील सरळसाध्या मुलीसारखी माणसे संभाषणासाठी आवडतात म्हणून हा अनुभव शेअर केला.
-ॲड.बी.एस.मोरे©१८.११.२०२३
बाजारमूल्याच्या गणिती जुगारावर नाचणारी हवेतील श्रीमंती!
वस्तू व सेवांच्या बाजारातील तुमची आर्थिक पत ही तुमच्या बौद्धिक व भौतिक भांडवली मालमत्तेच्या व त्यातून तुम्ही बाजाराला पुरवठा करीत असलेल्या वस्तू व सेवांच्या बाजारातील मागणीवर अवलंबून असते. थोडक्यात काय तर मागणी व पुरवठ्याच्या दबाव घटकांवर तुमचे बाजार मूल्य ठरते व त्यावर ठरते तुमची आर्थिक पत. बाजार मूल्य व बाजार भाव स्थिर नसतात. ते सतत वरखाली होत असतात. खरं तर बाजार मूल्याचे गणित हाच मोठा जुगार आहे जो सतत वरखाली होणाऱ्या बाजारमूल्य व बाजार भावाच्या अस्थिरतेवर आधारित आहे आणि या असल्या जुगारात पैसे कमावण्यासाठी सर्वसामान्य माणसे जेंव्हा केविलवाणी धडपड करतात तेंव्हा ती जबरी फसतात, कोलमडतात. मूठभर भांडवलदारी मंडळींनी केवळ शेअर बाजारातच नव्हे तर वस्तू व सेवांच्या बाजारात सुद्धा मांडलेल्या या बाजारमूल्यी जुगारी श्रीमंती पासून सावध रहा. ही श्रीमंती म्हणजे हवेने फुगवलेला फुगा होय जो कधीही फुटू शकतो!
-ॲड.बी.एस.मोरे©१७.११.२०२३
विज्ञान, धर्म व धम्म!
विज्ञान म्हणजे निसर्गाचे वास्तव. या वास्तवात श्रद्धाळू मानवाने परमेश्वर हेही वास्तव आहे असे मानले तेंव्हा ईश्वर धर्म निर्माण झाला. पण जगात अनेक देवधर्म आहेत. खरं तर हे धर्म म्हणजे परमेश्वर या गृहीतकाभोवती आपआपल्या देव कल्पनांप्रमाणे फिरणारे व देवधार्मिक कर्मकांडात एकवाक्यता नसणारे अनेक संप्रदाय होत. अशा धर्मात बुद्धीचा भाग कमी व भावनेचा (श्रद्धेचा) भाग जास्त असतो. परमेश्वराशिवाय निसर्ग/ विश्व शक्यच नाही हा मूलभूत तर्क (जो वैज्ञानिक दृष्ट्या सिद्ध करता आला नाही) हाच काय तो ईश्वर धर्मातील बुद्धीचा अल्प भाग.
याउलट धम्मात बुद्धी व भावना यांच्यात संतुलन साधलेले असते. धम्म म्हणजे केवळ गौतम बुद्धांनी सांगितलेला धम्म नव्हे. कारण त्या धम्मात नास्तिकता आहे. माझ्या मते धम्म म्हणजे संपूर्ण निसर्ग व मानव समाज यांचे कल्याण साधणारा जगव्यापी असा सार्वजनिक कायदा. हा सार्वजनिक कायदा लोकांवर नास्तिकता लादत नाही. निसर्गात अलौकिक सर्वोच्च शक्ती असलेला परमात्मा आहे असे मानायला धम्म किंवा कायदा जशी मुभा देतो तशी मुभा तो नास्तिक व्हायलाही देतो.
पण परमेश्वरावर श्रद्धा ठेवणे अर्थात आस्तिक असणे म्हणजे जगातील धर्म संप्रदायांनी घोषित केलेल्या प्रेषित, देवावतार यांनाच मानणे व त्यांच्याविषयी धर्मांनी सांगितलेल्या धार्मिक कर्मकांडी पद्धती अवलंबणे असे नव्हे. ईश्वर श्रद्धा असलेला आस्तिक माणूस त्याच्या वैयक्तिक पातळीवर स्वतःचा वैयक्तिक ईश्वर धर्म निर्माण करून त्याला सोयीस्कर असलेल्या पद्धतीने ईश्वर प्रार्थना करू शकतो. स्वतःपुरत्या मर्यादित असलेल्या या वैयक्तिक ईश्वर धर्माचा म्हणजे वैयक्तिक पातळीवरील ईश्वर प्रार्थना पद्धतीचा सार्वजनिक गाजावाजा करण्याची काही गरज नसते.
माझ्या माहितीप्रमाणे गौतम बुद्ध हे नास्तिक असल्याने त्यांच्या बुद्ध धम्माला ईश्वर धर्म मान्य असणे हे शक्य नाही. माझ्या धम्म संकल्पनेत मात्र ईश्वर धर्म येऊ शकतो. धम्म व धर्म यांच्या संयुक्त मिश्रणाचा माझा हा स्वतंत्र विचार प्रचलित धम्म व रूढ धर्म संकल्पनांमध्ये बसेलच असे नाही.
-ॲड.बी.एस.मोरे©१६.११.२०२३
SCIENCE OF CONSTRUCTIVE INTELLECTUAL PARTNERSHIP!
When I say that Nature is creative I mean the super powerful spirit of Nature is creative. We can call this super powerful spirit of Nature as God by logical belief in God by being theists. Those who reject this theory of God are free to remain as atheists. My belief as theist is that God is creative through its medium called Nature. The Nature is what? It is the systematic union of diverse natural resources having diverse properties & diverse energies derived from God i.e. super powerful spirit of Nature. The Nature can also be called as universe.
We know very little about creative activism of God within Nature/Universe. Our scientific knowledge about Nature/Universe and God's creative activism within it is very limited. Our earth is very smallest part of the giant Nature/Universe. We are still struggling to know about of our earth and material world including life evolved systematically on earth (created by God on earth).
The procreation of life and continuous survival of life are the two basic issues of living things on earth viz. plants, birds, animals and ecologically top animals viz. human beings. The life science has its own system of resolving these two main issues of life on earth. The production & consumption are two answers to these two issues. The parasitical consumption is criminal consumption. But it is the part of life science.
The plants consume basic elements of land, water, air and sunlight parasitically means without their direct contribution to these basic elements. They are ready made for consumption within Nature that exists on earth. The herbivorous animals follow plants and survive by the parasitical consumption of plants. The carnivorous animals follow herbivorous animals which are ready made by their procreation within Nature and survive by parasitical consumption of herbivoros animals. However, such parasitical consumption has been given a twist by God within Nature. The cycle of evolution seems to have been completed by God on earth by putting human beings at the end/on the top of ecological pyramid.
The human beings can consume non-human things parasitically but such parasitical criminal consumption is restricted between human beings. This natural restriction is the foundation of human good that is human divinity which is responsible for causing human brain/mind to look spiritually at God within Nature. This human inclination is natural. It is this inclination which has made the human life really meaningful by developing productive & consumptive partnership by and between human beings by smart recognition of their end/top ecological position within Nature on earth as divine creation of God. The spirit of God is wonderful and so its diverse creations within Nature are wonderful. The wonderful Nature/Universe itself is wonderful creation of God. The human beings are thus not only material, they are spiritual too.
The scientific production & scientific consumption of natural resources from Nature is pre-condition of life science including law of Nature created by God. But this scientific production & consumption is not one man's job. It requires/needs collective human efforts of two and/or more human beings as social endeavour. The fair and equitable co- sharing of such scientific production & consumption activities between human beings is God's second pre-condition for human life survival in terms of social law which is a natural part of giant law of Nature as created by God.
The aforesaid co-sharing in the form of constructive intellectual partnership with mutual cooperation between human beings is the basic foundation of aforesaid social law and punishment to anybody attacking this foundation with destructive criminal intention is also the part of constructive intellectual partnership with mutual cooperation between the human beings.
The God is natural human inclination towards Nature. Such inclination is basically emotional means spiritual. But mere such emotional inclination towards God within Nature does not help in science of Nature and in the aforesaid constructive intellectual partnership for human survival. In my view, one can remain spiritual towards God by thanking God for giving intelligent human brain and for giving ready made diverse natural resources for using such brain for living of dignified and meaningful human life.
-Adv.B.S.More©15.11.2023
Science of constructive intellectual partnership!
-Author©Adv.B.S.More
सामाजिक समानतेचा मूलभूत हक्क!
भेदभाव संपेपर्यंत आरक्षण सुरूच राहायला हवे हे राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे सरसंघचालक डॉ. मोहन भागवत यांचे स्पष्ट प्रतिपादन योग्य होय. गुरूवार, दिनांक ७ सप्टेंबर २०२३ च्या लोकसत्तेत ही बातमी वाचली व हिंदू समाजात स्वागतार्ह बदल होत आहेत याची ही झलक बघायला मिळाली. भारतीयत्व म्हणजे सनातन हिंदुत्व (आदिम भारतीय जीवनशैली) याचा स्वीकार होण्यासाठी व त्यातून भेदभाव नसलेला अखंड भारत निर्माण होण्यासाठी "जातीपाती तोडो, भारत समाज जोडो" अशी प्रतिज्ञा सर्व भारतीयांनी केली पाहिजे असे मला वाटते.
भारताला सामाजिक विषमतेचा मोठा इतिहास आहे. आमच्याच बांधवांना आम्ही जातींवरून पशुसारखी वागणूक दिली. दोन हजार वर्षे अनेक लोक गुलामीचे जीवन जगले. महाभारतातही जातीपातीची उदाहरणे दिसतात. त्यामुळे ज्यांच्यावर अन्याय झाला त्यांना समान पातळीवर आणेपर्यंत आणि भेदभाव संपेपर्यंत आरक्षण सुरूच राहायला हवे. संविधानाने दिलेले आरक्षण संघालाही मान्य आहे. असे स्पष्ट प्रतिपादन डॉ. मोहन भागवत यांनी बुधवारी केले.
ते म्हणाले "आरक्षण हा विषय आर्थिक समानता आणण्यापुरता मर्यादित नाही. सामाजिक समानता आणणे आवश्यक आहे. सामाजिक समानता आल्याशिवाय काहीही शक्य नाही. त्यामुळे आरक्षण कधी पर्यंत राहील असा प्रश्न ज्यांच्या मनात निर्माण होतो त्यांनी हा विचार करावा की, काही लोकांनी दोन हजार वर्षे अन्याय, त्रास सहन केला, मग आम्ही दोनशे वर्षे कष्ट भोगले तर काय बिघडणार आहे"?
याचा अर्थ आणखी दोनशे वर्षे तरी भारतीय समाजमनाच्या मानगुटीवर बसलेले जातीपातीचे भूत खाली उतरणार नाही. दोन हजार वर्षाचे हे जुने भूत पुढील दोनशे वर्षात खाली उतरेल का व संपूर्ण सामाजिक क्रांती होऊन भारतात सामाजिक समानता प्रस्थापित होईल का हा प्रश्नच आहे. म्हणजे भारतातून जातीपातीचा पूर्ण अंत होत नाही तोपर्यंत भारतात संविधानाने मागास जातीवर्गांना दिलेले आरक्षण चालूच राहणार. सामाजिक समानतेचा मूलभूत हक्क आरक्षणात समाविष्ट आहे हा अर्थ यातून निघतो.
डॉ. मोहन भागवत म्हणतात की महाभारतातही जातीपातीची उदाहरणे दिसतात. एकलव्य व कर्ण ही तर या जातीपातीची ठळक उदाहरणे. विशेष म्हणजे आपण ज्या श्रीकृष्णाला परमेश्वराचा अवतार मानतो त्या श्रीकृष्णालाही त्याच्या दैवी शक्तीने समाजातील ही जातीची कीड नष्ट करता आली नाही. याचा अर्थ जातीपातीवर आधारित सामाजिक असमानता हा भारतीय समाजाला लागलेला फार जुनाट रोग आहे. महाभारतातील कौरव पांडवांचे युद्ध चुलत भावंडांमध्ये राज्य वाटणीच्या अर्थात आर्थिक व राजकीय मुद्यांवर लढले गेले आणि याच युद्धाच्या युद्धभूमीवर अवतारी श्रीकृष्णाने मानवी जीवनाचे सखोल तत्त्वज्ञान सांगणारी गीता अर्जुनाला सांगितली आहे.
वरील अभ्यासातून मला एवढेच कळते की, देवावर श्रद्धा ठेवताना एक गोष्ट लक्षात ठेवली पाहिजे की जातीपाती देवाने निर्माण केल्या नाहीत तर त्या माणसांनीच निर्माण केल्या व म्हणून तर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांना जातीपातीचे भूत डोक्यावर घेऊन नाचणाऱ्या अत्यंत संकुचित मनाच्या माणसांबरोबर तीव्र संघर्ष करावा लागला. खरं तर देव अन्याय करीत नाही तर संकुचित मनाची माणसेच माणसांवर अन्याय करतात व देवाच्या नावाने काहीही खपवण्याचा प्रयत्न करतात.
-ॲड.बी.एस.मोरे©७.९.२०२३
जसा उथळ पाण्याला खळखळाट फार तसा उथळ मनाचा थयथयाट फार!
मानवी मनाला बाजारी आकर्षणाने बाजारी बनविणारे तीन प्रमुख बाजार मला या जगात दिसतात. पहिला बाजार वस्तूंचा ज्यात अनेक वस्तू व सेवा मानवी मनाला आकर्षित करीत असतात. दुसरा बाजार सत्तेचा ज्यात अनेक राजकीय पक्ष लोकांना न झेपणारी आश्वासने देत त्यांना स्वतःकडे आकर्षित करण्याचा व त्यातून सत्ता मिळविण्याचा व ती टिकविण्याचा प्रयत्न करीत असतात. तिसरा बाजार देवाचा ज्यात अनेक धर्म व पंथ देवाला प्रसन्न करून घेण्यासाठी अनेक कर्मकांडे सांगत निसर्गातील देवाला तुकड्या तुकड्यांत वाटून लोकांचे धार्मिक विभाजन करीत असतात. या धार्मिक तुकड्यांनी जगात अनेक धार्मिक प्रार्थनास्थळे, तिर्थस्थळे निर्माण केली आहेत.
या बाजारांत फिरून का कुठे मानवी मनाला शांती लाभत असते? लोकांना काम हवे म्हणे! अहो काम कसले तर या तीन बाजारांत व्यस्त राहण्याचे काम! कर्म करीत रहायचे म्हणजे काय तर या तीन बाजारांत सतत फेरफटका मारून बाजारी जीवन जगत रहायचे. यासाठीच का मानवी जीवनाचा ध्यास किंवा अट्टाहास? या बाजारांत मनाला जेवढे जास्त गुंतवत जावे तेवढे मनाला अधिकाधिक अशांत करीत जावे.
नश्वर असलेल्या एवढ्याशा मानवी शरीराच्या गरजा किती? पण मानवी मनाला मात्र वरील तीन बाजारांत फिरून फिरून सारखे हिंडावे वाटते. हा कसला मानवी मनाचा वेडपटपणा?
जगाला उष्णता व प्रकाश देणाऱ्या सूर्याचा लांबून आनंद घ्यायचा सोडून त्या सूर्यालाच गिळायला जाणे म्हणजे स्वतःच्या ताब्यात ठेवण्याची भयंकर इच्छा मनात बाळगणे हा मानवी मनाचा महामूर्खपणा नव्हे काय?
विश्वाची निर्मिती एका सूक्ष्म पदार्थाच्या मोठ्या स्फोटातून झाली असे काही शास्त्रज्ञ त्यांच्या बिग बँग थिअरीनुसार म्हणतात. म्हणजे प्रचंड पसरलेले विश्व हे सूक्ष्मातून निर्माण झाले हे मानायला या शास्त्रज्ञांनी थोडी जागा ठेवलीय. आता ही जागा जर ठेवलीय तर या जागेचा उपयोग करून घेत मनाला सूक्ष्मात ठेवायचे म्हणजे मर्यादेत ठेवायचे की जगाच्या बाजारी पसाऱ्यात भरकटत ठेवायचे या प्रश्नाचे उत्तर उथळ मनाला काय मिळणार? कारण जसा उथळ पाण्याला खळखळाट फार तसा उथळ मनाचा थयथयाट फार!
-ॲड.बी.एस.मोरे©४.१२.२०२१
