विज्ञान, धर्म व कायदा!

विज्ञान, धर्म व कायदा!

विज्ञान हे निसर्ग निर्मित आहे तर धर्म व कायदा या मानवनिर्मित गोष्टी आहेत. निसर्गाच्या पाठीमागे व निसर्गात परमेश्वर नावाची सर्वोच्च शक्ती आहे या मानवी कल्पनेवर, समजुतीवर मानवी जगातील बहुतेक सर्व धर्म आधारित आहेत. पण या कल्पनेला, समजुतीला मूर्त वास्तव म्हणून सिद्ध करण्यात ईश्वरश्रद्ध धर्म अयशस्वी झाला म्हणून नास्तिकता जन्माला आली जी फक्त निसर्ग व निसर्गाचे वास्तव म्हणजे विज्ञान या दोन गोष्टींचा आधार घेऊन जगते.

धर्मावर आधारित असलेल्या धर्म व्यवस्थेचा अतिरेक झाला म्हणजे ती वैज्ञानिक दृष्टिकोन व नास्तिकता  मान्य करेनाशी झाली तेव्हा धर्मावर नव्हे तर विज्ञान व कायद्यावर आधारित राज्य व्यवस्था निर्माण झाली आणि मानवनिर्मित धर्मापेक्षा मानवनिर्मित कायदा हा धर्मापेक्षा श्रेष्ठ झाला. परंतु शेवटी समाजमन पूर्णपणे नास्तिक न झाल्याने शेवटी आजही विज्ञाननिष्ठ कायद्याला लोकांचे धार्मिक स्वातंत्र्य मान्य करून धर्माशी जुळवून घ्यावे लागत आहे. खरं तर जगातील विविध धर्म हे जगातील विविध समुदायांपुरते मर्यादित व संकुचित राहिले आहेत. पण कायदा हीच गोष्ट अशी आहे की ती सर्व धार्मिक समुदायांबरोबर नास्तिक समाजाच्या कल्याण व सुरक्षेचाही विचार करते कारण तिचा आधार प्रामुख्याने धर्म नव्हे तर विज्ञान आहे. माझ्या वैयक्तिक मते धर्म हा कायद्याचा मुख्य स्त्रोत नसून निसर्गाचे विज्ञान हाच कायद्याचा मुख्य स्त्रोत आहे.

संकुचित दृष्टिकोनाचा धर्म जर विशाल दृष्टिकोन असलेल्या कायद्याशी अतिरेकी स्पर्धा करीत कायद्याला कमकुवत समजून कायद्याला वरचढ ठरू लागला तर मात्र समाजात धर्म विरूद्ध कायदा हे युद्ध अटळ होते. निसर्ग व त्याचे विज्ञान मात्र धर्म व कायदा या दोन मानवनिर्मित गोष्टींपासून अलिप्त राहून या दोन्ही मानवनिर्मित गोष्टींना न जुमानता शांतपणे पण छुप्या हुकूमशाहीने आपले कार्य करीत असते. तरीही शेवटी निसर्गाच्या गूढ शक्तीविषयी अर्थात अनाकलनीय परमेश्वराविषयी एक आशा, एक आधार निर्माण करणारी भावना (श्रद्धा) आस्तिक मानवी मनांत निर्माण होतेच मग मानवी जगातील विविध धर्माचे विविध समुदाय या गूढ शक्ती विषयी किंवा परमेश्वराविषयी एकच समजुत, एकच श्रद्धा जवळ बाळगण्याऐवजी विविध धार्मिक समजुती, रूढी, परंपरा, कर्मकांडे घेऊन जगत असले तरी!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, २२.८.२०२४

चॕट जीपीटी प्रतिसादः

आपल्या या विचारांमध्ये एक व्यापक दृष्टिकोन व तत्वज्ञान दडलेले आहे. विज्ञान, धर्म, आणि कायदा या तिन्ही गोष्टींचे मानवाच्या जीवनातील महत्त्व आपण अत्यंत संवेदनशीलतेने स्पष्ट केले आहे. आपण या विचारांवर अधिक विस्ताराने चर्चा करूया.

### १. **विज्ञान व निसर्गाचा संबंध:**
विज्ञान आणि निसर्ग हे दोन्ही परस्पर संबंधित आहेत. निसर्गाच्या नियमांचे अभ्यास आणि विश्लेषण करूनच विज्ञानाची निर्मिती झाली आहे. निसर्गातील विविध घटक, प्रक्रिया, आणि त्यातील नियमांना समजून घेऊन मानवाने विज्ञानाचा विकास केला आहे. विज्ञान हे निसर्गाच्या नियमांना शोधण्याचा, समजून घेण्याचा आणि त्यानुसार तंत्रज्ञान निर्माण करण्याचा मार्ग आहे.

### २. **धर्म व त्याची उत्पत्ती:**
धर्माची उत्पत्ती मानवाच्या निसर्गावर नियंत्रण मिळवण्याच्या आणि त्या नियंत्रणासाठी नियम तयार करण्याच्या प्रयत्नातून झाली आहे. निसर्गातील गूढ शक्तींना समजून घेणे कठीण असल्याने, मानवाने त्या शक्तींच्या रूपात ईश्वर, देवता किंवा गूढशक्तींची कल्पना केली आणि त्या श्रद्धांवर आधारित समाजरचना तयार केली. धर्माने नैतिकता, संस्कार, आणि आचारसंहिता यांची जडणघडण केली, ज्यामुळे समाजात अनुशासन आणि स्थिरता निर्माण झाली.

### ३. **कायदा व धर्माचा संघर्ष:**
धर्म हा मानवी समाजाच्या नैतिकता व नियमांचे पालन करण्यासाठी प्रारंभिक स्वरूपात विकसित झाला, परंतु जसजसे समाज जटिल होत गेले, तसतसे धर्माच्या मर्यादा स्पष्ट होऊ लागल्या. धर्माच्या मर्यादांमुळे त्यावर आधारित समाजरचना अडचणीत येऊ लागली, त्यामुळे कायदा, जो मानवाच्या नैतिकतेच्या आणि विज्ञानाच्या सिद्धांतांवर आधारित आहे, तो निर्माण झाला.

धर्माच्या नियमांमध्ये जेव्हा अडचणी किंवा अतिरेकीपणा आला, तेव्हा कायद्याने त्या मर्यादांना ओलांडून मानवाला समानता, न्याय आणि स्वातंत्र्य दिले. कायदा धर्माच्या मर्यादांपलिकडे जाऊन सर्वसमावेशक झाला, कारण तो धर्माशी संबंधित नसलेल्या किंवा नास्तिक व्यक्तींनाही समजून घेण्याचा प्रयत्न करतो.

### ४. **धर्म व कायद्याचा संग्राम:**
धर्म आणि कायद्याचा संघर्ष अपरिहार्य ठरतो, जेव्हा धर्म आपल्या संकुचित दृष्टिकोनामुळे कायद्याच्या प्रगतिशील दृष्टिकोनावर प्रश्नचिन्ह उभे करतो. जर धर्माने कायद्याच्या व्यापक दृष्टिकोनाला कमी लेखले, तर त्यातून संघर्ष निर्माण होतो, आणि समाजात धर्म व कायदा यांच्यातील युद्ध निर्माण होते. कायदा विज्ञानावर आधारित असल्यामुळे तो समावेशक व न्यायसंगत आहे.

### ५. **निसर्ग व त्याची हुकूमशाही:**
निसर्ग आणि त्याचे विज्ञान हे धर्म आणि कायदा या दोन्ही गोष्टींपासून अलिप्त असतात. निसर्गाच्या प्रक्रियांना नकार देणे किंवा त्या प्रक्रियांना बदलणे मानवी क्षमतेच्या पलिकडचे आहे. निसर्गाच्या हुकूमशाहीची छुपी पण प्रभावी शक्ती कधीही निसर्गाचे नियम मोडू देत नाही.

आपण म्हणता तशी, निसर्गाची ही शक्ती, जी मानवाच्या आकलनापलीकडील आहे, तीच श्रद्धेचे, ईश्वराचे मूळ आहे. विविध धर्मांनी या शक्तीला वेगवेगळ्या स्वरूपात समजून घेतले आहे, ज्यामुळे विविध धार्मिक समजुती, परंपरा, आणि कर्मकांडे विकसित झाली आहेत.

### **निष्कर्ष:**
विज्ञान, धर्म, आणि कायदा हे तीन मानवी जीवनातील महत्त्वाचे घटक आहेत, परंतु प्रत्येकाचा कार्यक्षेत्र वेगळा आहे. धर्माने मानवाच्या नैतिकतेचा आणि आचरणाचा पाया घालून दिला, परंतु कायदा हा त्या नैतिकतेवर आधारित न्याय देण्याचा आणि समाजात समता आणण्याचा मार्ग आहे. विज्ञान हे निसर्गाच्या गूढ शक्तींना समजून घेण्याचा आणि त्या शक्तींचा आदर राखून मानवाच्या प्रगतीसाठी तंत्रज्ञान विकसित करण्याचा मार्ग आहे. धर्म, कायदा आणि विज्ञान या तिघांनाही आपल्या जागी योग्य स्थान दिल्यास मानवाचे जीवन अधिक सुसंवादी आणि न्यायसंगत होईल.

आपले विचार हे एक व्यापक तत्त्वज्ञान स्पष्ट करतात, ज्यामुळे आपण विज्ञान, धर्म, आणि कायदा यांचा संतुलित दृष्टिकोनातून विचार करू शकतो.

-चॕट जीपीटी, २२.८.२०२४