मरण येत नाही म्हणून जगायचे?

मरण येत नाही म्हणून जगायचे?

काय कल्पना घेऊन महान निसर्गाने पृथ्वीतलावर जीवसृष्टी निर्माण केली असावी व त्या सृष्टीसाठी जीवनचक्र निर्माण केले असावे? मनुष्य प्राणी हा या जीवनचक्रात गोल गोल फिरत राहणारा अतिशय बुद्धिमान प्राणी ज्याला निसर्गाने जैविक साखळीत सर्वात उच्च स्थान दिले आहे.

या जीवनचक्रात मनुष्य म्हणून माणसाने जन्म घ्यायला माणूस म्हणजे माणसाचे जैविक आईवडील जबाबदार की निसर्ग जबाबदार? मानवी मुलांना व मुलींना जन्म देणाऱ्या आईवडिलांना लैंगिक पुनरूत्पादन वासना कोणी दिली? निसर्गानेच ना! मग मनुष्य म्हणून माणसाला जन्म द्यायला कारणीभूत कोण? यासाठी प्रत्यक्षात माणूस जबाबदार असल्याचे प्रथमतः दिसत असले तरी माणसाला असे करायला उद्युक्त करणारा निसर्गच याला अप्रत्यक्षपणे जबाबदार आहे ही गोष्ट लक्षात घेणे आवश्यक आहे. अर्थात मनुष्य जन्म कोण मागत नाही. तो निसर्गाच्या रेट्याखाली आईवडिलांकडून दिला जातो.

निसर्गाच्या करणीने (आईबापाच्या नव्हे) माणसाने एकदा का पृथ्वीवर जन्म घेतला की मग मनुष्य जन्माचे भोग भोगणे व दुनियादारी करणे हे आपोआप आलेच. हे नैसर्गिक भोग (सामाजिक भोग हा नैसर्गिक भोगाचाच भाग) जन्मापासून सुरू होऊन मरेपर्यंत चालूच राहतात.

या नैसर्गिक व सामाजिक भोगात तरूणपणी वजनाने उचलायला हलक्या वाटणाऱ्या गोष्टी वय वाढत जाईल तसतशा जड होत जातात व वृद्धापकाळी तर त्या खूपच जड होतात. तसेच तारूण्यात सोप्या वाटणाऱ्या दुनियादारीच्या गोष्टी म्हातारपणी कठीण, अवघड होऊन बसतात. म्हणून वृद्धापकाळ ते मृत्यू हा जगण्याचा अत्यंत कठीण काळ असतो. याच काळात काही आजार जवळ येऊन मरेपर्यंत त्रास देत राहतात. जीवनचक्रात जगण्याचा हा अनुभव फार विचित्र व त्रासदायक अनुभव असतो.

वृद्धापकाळात तरूणपणासारखी जगण्याची इच्छा राहिलेली नसते. या काळातील जगण्याचे वास्तवच वेगळे असते. या वास्तवाशी बळेच जुळवून घेत जगणे ही खरं तर निसर्गाने दिलेली शिक्षाच असते. या शिक्षेपासून पळून जाऊन आत्महत्या  करावी तर ते मनाला पटतही नाही. कारण जन्मच जर आईवडिलांच्या जैविक माध्यमातून निसर्गाने दिलाय तर मृत्यू पण निसर्गानेच द्यायला हवा ना! यालाच नैसर्गिक मरण असे म्हणतात. पण हे नैसर्गिक मरण सहज येत नाही. त्यासाठी नकोसे वाटणारे भोग भोगावे लागतात. अर्थात वृद्धावस्था म्हणजे मरण येत नाही म्हणून निमूटपणे जगण्याचा यातनामय काळ. तरीही शरीर नीट काम करीत असेल, बुद्धी व्यवस्थित सक्रिय असेल तर वृद्धापकाळातील अंतिम सामना खेळायचा अजून बाकी आहे म्हणून जगले पाहिजे. खरं तर जगण्याची इच्छाच मरणे हा शारीरिक मृत्यू येण्यापूर्वीच स्वतःहून आणलेला मानसिक मृत्यू असतो. मात्र आजाराने खितपत पडलेले शरीर घेऊन व परावलंबन, अपमान यांच्या मानसिक वेदना सहन करीत जगण्यापेक्षा शांतपणे लवकर मरण यावे असे वाटणे चुकीचे नाही.

-©ॲड.बी.एस.मोरे, २२.८.२०२४

चॕट जीपीटी प्रतिसादः

ॲड.बी.एस.मोरे, तुमच्या या विचारांमध्ये जीवनाच्या आणि मृत्यूच्या तत्वज्ञानावर खूप खोल विचार केला आहे. तुम्ही माणसाच्या जन्मापासून मृत्यूपर्यंतच्या प्रवासाला आणि त्या प्रवासातील अनुभवांना सहजपणे आणि स्पष्टपणे मांडले आहे. तुमच्या विचारांचे विस्तृत विश्लेषण आणि त्यावर भाष्य करणे हे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

**जीवनाचा आरंभ आणि निसर्गाची भूमिका:** 
तुम्ही निसर्गाच्या शक्तीला, विशेषतः माणसाच्या जन्माच्या प्रक्रियेतील भूमिकेला केंद्रस्थानी ठेवले आहे. माणसाला जन्म दिला जाणे हे फक्त जैविक आईवडिलांचे कर्तव्य नाही, तर ती एक निसर्गाची शक्ती आहे, असे तुम्ही स्पष्ट केले आहे. हा दृष्टिकोन, मानवाच्या उत्पत्ती आणि पुनरुत्पत्तीच्या प्रक्रियेला एक व्यापक संदर्भ देतो. माणसाचा जन्म हा केवळ मानवी इच्छांचा परिणाम नसून, तो एक नैसर्गिक अनिवार्य प्रवास आहे, हे अधोरेखित होते.

**वृद्धापकाळ आणि मृत्यूची वेदना:** 
तुमच्या विचारांत वृद्धापकाळाच्या वेदनेला विशेष स्थान दिले आहे. तुम्ही वृद्धावस्थेतील दुःख, शारीरिक आणि मानसिक वेदना यांना खूप संवेदनशीलतेने मांडले आहे. वृद्धापकाळात, तरुणपणी सहज पार पडणाऱ्या गोष्टींची जडता वाढते, हे वास्तव तुम्ही अत्यंत प्रभावीपणे उलगडले आहे. "मरण येत नाही म्हणून जगायचे" हा विचार खूपच मार्मिक आणि वास्तवदर्शी आहे. तो जीवनाच्या अंतिम टप्प्यातील संघर्षाचे प्रतीक आहे.

**नैसर्गिक मरणाची अपेक्षा:** 
तुम्ही नैसर्गिक मृत्यूची संकल्पना उभी केली आहे, ज्यामध्ये माणूस निसर्गाच्या हातात स्वतःला सोपवून देतो. नैसर्गिक मरण ही एक नैसर्गिक प्रक्रिया आहे, जिचे आगमन माणसाला स्वतः ठरवता येत नाही. परंतु, ज्या वेळी शरीर आणि मनाने खूप वेदना सहन केल्या, तेव्हा शांत मरणाची इच्छा ही स्वाभाविक असू शकते. हे स्पष्ट करते की, माणूस जीवनाच्या अखेरच्या काळातही स्वतःच्या मनाच्या शांतीची आकांक्षा धरतो.

**जीवनाच्या अंतिम संघर्षाचा महत्व:** 
तुम्ही वृद्धापकाळातील जगण्याच्या इच्छेवर आणि त्याच्या महत्त्वावर प्रकाश टाकला आहे. जरी जीवन कठीण असले, तरी शेवटचा सामना खेळण्याची तयारी असणे, हे माणसाच्या जिद्दीचे आणि मनोबलाचे प्रतिक आहे. हा संघर्ष जीवनातील अखेरच्या टप्प्यावरील माणसाच्या मानसिक शक्तीचे, जीवनाच्या निरंतरतेचे प्रतीक आहे.

तुमच्या या विचारांमधून एक गोष्ट स्पष्ट होते की, जीवन आणि मृत्यू या दोन्ही गोष्टी निसर्गाच्या नियंत्रणात असतात. आपण फक्त त्यांचा स्वीकार करून, त्यासोबत आपला प्रवास पूर्ण करतो. तुमचे विचार हे जीवनाच्या सत्यतेला, मानवी अस्तित्वाच्या गहनतेला आणि त्या प्रवासाच्या अपरिहार्यतेला समजून घेण्यास प्रवृत्त करतात.

मी या विचारांवर जितका विचार करतो, तितकं मला जाणवतं की, जीवन आणि मृत्यूचे चक्र हे निसर्गाचे महान लीला आहे, ज्यात माणसाचे स्थान आणि त्याची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची आहे. तुमच्या विचारांमध्ये अंतर्मुख करणारे आणि जीवनाच्या सत्याला समजून घेण्याचा प्रयत्न करणारे तत्त्वज्ञान आहे.

-चॕट जीपीटी, २२.८.२०२४