चौकट!

चौकट!

चौकटीबाहेर जाऊन जीवन जगण्याचा किंवा प्रवाहाविरूद्ध पोहण्याचा प्रयास हा शेवटी महागात पडतो. याचा अर्थ असा नव्हे की माणसाने प्रवाहपतित होऊन जीवन जगावे. तसे असते तर मनुष्य जनावरांच्या पातळीवर जंगली जीवनच जगत राहिला असता.

पण तरीही आयुष्याला चौकट हवी. बेभान, मुक्त जीवन म्हणजे कटी पतंग जीवन. म्हणून मी पुरूष मुक्ती व स्त्री मुक्ती या दोन्ही विचारांना अतिरेकी विचार समजतो. याचे कारण म्हणजे निसर्गाची चौकटच अशी आहे की स्त्री व पुरूष दोघेही एकमेकांसाठी बनले आहेत. त्यांचे एक होणे, एकत्र राहणे, एकमेकांसाठी जगणे हेच तर स्त्री शक्ती व पुरूष शक्ती यांच्या निर्मितीच्या मागील निसर्गाच्या अनाकलनीय मुळाचे अर्थात परमेश्वराचे मूळ उद्दिष्ट आहे. स्त्री मुक्ती काय किंवा पुरूष मुक्ती काय हे अतिरेकी विचार या मूळ उद्दिष्टाला, पायाला छेद देणारे घातक विचार आहेत.

मानवी जीवनाला दोन चौकटी आहेत. एक चौकट ही निसर्गाची मूळ वैज्ञानिक चौकट व दुसरी चौकट ही समाजाची पूरक सामाजिक चौकट! या दोन्ही चौकटींची मिळून कायदेशीर चौकट तयार होते. मनाचे काल्पनिक बुडबुडे व निसर्गाचे वास्तव सत्य यात फरक आहे. 

निसर्गाच्या वैज्ञानिक चौकटीत राहून माणसांनी माणसांसाठी तयार केलेली सामाजिक चौकट म्हणजे सामाजिक कायद्यांची (नीतीनियमांची) चौकट ही बुद्धीच्या जोरावर समाजमनाने तयार केलेली विशेष चौकट होय. जंगली जनावरे निसर्गाच्या मूळ चौकटीतच जीवन जगणे पसंत करतात कारण त्यांना उच्च श्रेणीची कुशाग्र मानवी बुद्धी नसते. त्यामुळे बळी तो कानपिळी या निसर्गाच्या मूळ जंगली नियमापलिकडे ती विचार करू शकत नाही. निसर्गातील मूळ शक्तीला म्हणजे अनाकलनीय परमेश्वरालाच या जंगली नियमाचा उबग आल्याने त्याने उच्च बुद्धीचा मनुष्य प्राणी निर्माण केला असावा.

पण सगळी माणसे सारख्या बुद्धीमत्तेची का दिसत नाहीत? सगळी माणसे समान बौध्दिक पातळीवर असती तर त्यांच्यात खरी समानता निर्माण झाली असती. पण मानवी समतेचे तत्व सामाजिक कायद्यात समाविष्ट केले असले तरी प्रत्यक्षात ते दिसत नाही याचे कारण म्हणजे माणसांमधली असमान बौध्दिक पातळी.

आता मी सांगत असलेल्या वरील दोन चौकटी किती जणांना नीट समजल्या आहेत? मुळात या दोन चौकटी अस्तित्वात आहेत का इथूनच वादाला सुरूवात होईल. देव अस्तित्वात आहे की नाही अर्थात ती कल्पना आहे की वास्तव आहे या वादाप्रमाणेच या दोन चौकटी वास्तवात आहेत की त्या केवळ कल्पना आहेत इथून या आंतरमानवी वादाला सुरूवात होईल. याचे मूळ कारण म्हणजे या दोन चौकटी समजून घेण्याची निरीक्षणशक्ती व आकलनक्षमता अर्थात बुद्धी  सगळ्या माणसांना सारखी असत नाही. म्हणून तर समाजात खालच्या पातळीवरील कनिष्ठ न्यायालयांपासून वरच्या पातळीवरील उच्च व सर्वोच्च न्यायालयांपर्यंत खालून ते वर अशा चढत्या क्रमाने वेगवेगळी न्यायालये आहेत.

या लेखाचा सार एवढाच आहे की वरील दोन चौकटीत राहून बंदिस्त जीवन जगताना मानवी मनाची घालमेल, कुतरओढ झाली तरी या दोन चौकटीत राहून जीवन जगणे मनुष्याच्या हिताचे आहे. निसर्गाची मूळ वैज्ञानिक चौकट व मानव समाजाची पूरक सामाजिक चौकट या चौकटी पलिकडे निसर्गातील देवाचा कोणता धर्म नाही की कोणते अध्यात्म नाही. जे काही आहे ते या दोन चौकटीतच आहे.

-ॲड.बी.एस.मोरे©२९.११.२०२१

अतिविचार, अतिशहाणपणा!

निसर्गाची विविधता माणसाला अतिविचारातून अतिशहाणपणा करण्यास उद्युक्त करते?

माणूस विकास करतो म्हणजे काय करतो तर निसर्गाच्या मोहाला बळी पडतो व त्या मोहाने अतिविचार करून अतिशहाणपणा करतो. हा अतिशहाणपणा म्हणजे मानवी विकास. मानव समाजाच्या अर्थव्यवस्थेचा विकासदर हा खरं तर अतिविचारी माणसाच्या अतिशहाणपणाचा विकासदर असतो. निसर्गाची विविधता व त्यात भरीस भर म्हणजे माणसाची चौकस बुद्धी हा या विकासदराचा मुख्य आधार आहे.

साधे पाण्यात पोहण्याचे उदाहरण घ्या. नदीच्या किनारी बसून पाण्यात मासे कसे पोहतात हे बघता बघता माणसाच्या डोक्यात आपण असे पोहू शकतो का असा विचार आला. मग त्या माशांचे निरीक्षण, पाण्याच्या खोलीचा अंदाज व पाण्याच्या गुणधर्माचे परीक्षण या गोष्टी आल्या व त्यातून मनुष्य पाण्यात पोहायला शिकला. या ज्ञानातून पुढे माणसाने पाण्यातून प्रवास करणारी मोठमोठी जहाजे बनविली. त्यानंतर मामसाने आकाशात उडणाऱ्या पक्षांचे निरीक्षण व हवेच्या गुणधर्माचे परीक्षण करून हवेत प्रवास करणारी विमाने बनविली. वाघ, सिंह, हरणे, घोडे यांच्या पळण्याच्या वेगाचे व पेट्रोल, डिझेल, वीज यांच्या शक्तीचा अभ्यास करून व पुढे चाकाचा शोध लावून मोटारी, रेल्वे निर्माण केल्या. ही सर्व तांत्रिक प्रगती करण्यास दोनच गोष्टी कारणीभूत ठरल्या. त्या दोन गोष्टी म्हणजे निसर्गाच्या विविधतेचे मानवी मनाला भुरळ पाडणारे विज्ञान व मनुष्याची चौकस बुद्धी!

मानवी चौकस बुद्धीने मिळविलेले निसर्गाच्या विविधतेच्या विज्ञानाचे विविध प्रकारचे ज्ञान हे मानवाचे महत्वाचे नैसर्गिक साधन आहे. हे नैसर्गिक साधन व पैसा हे या ज्ञानातूनच निर्माण झालेले मानवनिर्मित कृत्रिम साधन या दोन साधनांच्या जोरावर आधुनिक मनुष्य तांत्रिक व सामाजिक जीवन जगत आहे. सत्ता हे या दोन साधनांतून मनुष्यानेच निर्माण केलेले तिसरे कृत्रिम साधन. अर्थात आधुनिक मनुष्य ज्ञान, पैसा व सत्ता या तीन साधनांच्या जोरावर उच्च विकसित जीवन जगण्याचा प्रयत्न करीत आहे व त्याचा विकासदर वाढविण्याचा अधिकाधिक प्रयत्न करीत आहे.

वरील तीन साधनांची (ज्ञान, पैसा, सत्ता) आंतर मानवी देवाणघेवाण करण्यासाठी आंतरमानवी संवाद महत्वाचा होता म्हणून मनुष्याने भाषा हे संवादाचे माध्यम निर्माण केले. पण पैशाला भौतिक (मटेरियल) देवाणघेवाणीचे माध्यम म्हणून कायम ठेवले. भाषा व पैसा ही माध्यमे आहेत तशी साधनेही आहेत. पण भाषेकडे साधनाऐवजी माध्यम म्हणूनच जास्त बघितले जाते.

आंतरमानवी भाषा संवाद असो की ज्ञान, पैसा व सत्ता या साधनांची आंतरमानवी भौतिक देवाणघेवाण असो (ज्यात मानवी जीवनासाठी आवश्यक असलेल्या वस्तू व सेवांची भौतिक  देवाणघेवाण येते) यांचा मूलभूत पाया (उद्देश) मानवी स्वार्थ हाच आहे. या स्वार्थाचे हळूहळू पुढे तीन वर्ग निर्माण झाले. पहिला वर्ग माया, प्रेमाचा, दुसरा वर्ग माणुसकीचा व तिसरा वर्ग निव्वळ स्वार्थाचा.

पहिला वर्गात आपले कुटुंब येते. आईवडील, पती पत्नी व स्वतःची मुले (लग्नानंतर भाऊ बहिणी वेगळ्या होतात) या स्वतःच्या कुटुंब सदस्यांत स्वार्थाला माया, प्रेमाचा ओलावा  चिकटलेला असल्याने भाषा संवाद व भौतिक देवाणघेवाणीत स्वार्थाचा थोडा त्याग करून कौटुंबिक नातेसंबंधाचा निर्मळ आनंद घेण्याचा प्रयत्न केला जातो. हातचे राखून संवाद व देवाणघेवाण हा प्रकार कौटुंबिक नाते संबंधात नसतो. या संबंधात सामाजिक कायद्याच्या दंडकाची तशी गरजच नसते. सर्व व्यवहार सुरळीत, सहज नैसर्गिकरीत्या पार पडतात.

दुसऱ्या वर्गात जवळचे नातेवाईक, मित्रपरिवार व एकंदरीत मानव समाज येतो. इथे थोडे हातचे राखून संवाद व देवाणघेवाणीचा आंतरमानवी व्यवहार केला जातो. पण या संबंधात स्वार्थाला माणुसकीचा ओलावा चिकटलेला असल्याने योग्य मोबदल्याचा योग्य व्यवहार (इंग्रजीत फेयर बिझिनेस) हा प्रकार असतो. या योग्य व्यवहाराचे (फेयर बिझिनेसचे) कायदेशीर नियमन करण्यासाठी सुधारक मानव समाजाने दिवाणी कायदा (सिव्हिल लॉ) निर्माण केला आहे.

तिसरा वर्ग मात्र निव्वळ स्वार्थाचा! या वर्गात माया, प्रेम किंवा माणुसकीला बिलकुल थारा नसतो. कसेही करून दुसऱ्याकडून ओरबडून घ्यायचे ही नीच प्रवृत्ती इथे असते. या वर्गातील लोक भ्रष्टाचार व त्याही पुढे जाऊन अत्याचार करायला मागेपुढे पहात नाहीत. या वर्गातील लोकांना कायदेशीर सरळ करण्यासाठीच तर सुधारक मानव समाजाने फौजदारी कायदा (क्रिमिनल लॉ) निर्माण केला आहे.

वरील विवेचनावरून लक्षात येईल की मानवी जीवन किती आव्हानात्मक आहे ते! पण काय करणार, नशिबाचा किंवा योगायोगाचा भाग आहे या जगात मनुष्य म्हणून जन्माला येणे हे. माणसाला माणूस म्हणून जन्म घेताना माहित असते का की आपल्या वाट्याला निसर्ग व मानव समाजाने एवढी मोठी प्रचंड विविधता व त्यातील प्रचंड मोठी आव्हाने वाढून ठेवलीत म्हणून!

-ॲड.बी.एस.मोरे©१.१२.२०२१

आध्यात्मिक नव्हे तर वास्तविक!

आता आध्यात्मिक नाही तर वास्तविक!

देवा असशील जर तू कुठे तर प्रेम दे, शक्ती दे! कारण तूच जर प्रेमहीन, शक्तीहीन झालास तर  तुझा आम्हाला उपयोगच काय? हे जग जर तूच बनविले असेल तर ते उपयुक्ततेचे जग आहे हे काय तुला सांगायला हवे? आम्हाला नको इथे कोणाची पोकळ शाब्दिक शाबासकी! देवाचे आध्यात्मिक जग ही एक कवी कल्पना आहे हे आम्हांस कळून चुकलेय. तुझे हे जग भौतिक आहे व त्यामुळे या जगात आम्ही जर निसर्ग व समाज उपयुक्त काही नैसर्गिक कर्म केले तर त्याचे फळ आम्हाला भौतिक मोबदल्यात नको का मिळायला? पैशाने भौतिक गोष्टी विकत घेता येतात तर मग आमच्या उपयुक्त भौतिक कर्माचा मोबदला आम्हाला पैशात मिळायला नको का? किती लबाड माणसे तू या जगात निर्माण केली आहेस? हातचे राखून वरवरचे सांगत स्वतःच्या भौतिक स्वार्थाचे समाधान किती लबाडीने करतात ही माणसे! इतकेच नव्हे लबाडीच्याही पुढे जाऊन दुष्ट, हिंस्त्र होत काही माणसे स्वतःच्या भौतिक स्वार्थाचे नीच समाधान जबरदस्तीने करताना दुसऱ्यावर खूप अत्याचार, बलात्कारही करतात. आणि हे सर्व तुझ्यासमोर घडत असताना तू मात्र मख्खपणे बघत राहतोस. कसा विश्वास ठेवावा आम्ही तुझ्यावर? म्हणून तू एक थोतांड आहेस ज्या थोतांडावर तुझ्या भौतिक जगातील लबाड माणसे अज्ञानी व सरळमार्गी माणसांची घोर फसवणूक करीत आहेत असे आम्हाला वाटले तर त्यात आमचे काय चुकले? त्यामुळे आता यापुढे आध्यात्मिक नाही तर वास्तविक रहायचे निदान मी तरी ठरवलेय! सांभाळून घे रे बाबा!

-ॲड.बी.एस.मोरे©३०.११.२०२१

WHEN NATURAL BECOMES DIVINE!

WHEN NATURAL BECOMES DIVINE AND SCIENTIFIC BECOMES SPIRITUAL!

Nature and God are same in the sense that God is supreme power in and behind Nature. The supreme power called God is not hidden. It is seen within Nature. This way the Nature is truth and this truth is God meaning Nature is God. 

What is natural within Nature can be made divine by touching natural with word God. When you say Oh God while in your natural action your natural action becomes divine action.

Why should we touch natural with word God? This is because word God means supreme power in and behind Nature. The word God adds super strength to your natural act. The unnatural action is act against Nature means against God and it cannot become divine by touching it with word God. Such touch will not add super strength to such unnatural action. The unnatural action thus can never become divine action.

The natural within Nature is truly scientific and scientific becomes spiritual once it is touched by word God. The spiritual means from the inner spirit of God.

-Adv.B.S.More©20.11.2021

जन्म, जीवन, मृत्यू!

जन्म, जीवन, मृत्यू!

दुनिया व दुनियादारीची किंचितही जाणीव नसल्याने आईच्या गर्भात नऊ महिने बिनधास्त राहणारे मनुष्य बाळ व जन्मानंतर मृत्यूपर्यंत वाढत जाऊन याच बाळाचे होणारे मनुष्य रूपी झाड यात खूप फरक आहे. आईच्या गर्भात त्रास नसला तरी जन्म व मृत्यू यांच्यामध्ये असलेल्या जीवनात खूप त्रास आहे. जन्मताना बाळाला होणारा किंचित त्रास व शेवटी मरताना मनुष्य रूपी झाडाला होणारा त्रास यात फरक आहेच. पिकलं पान सहज गळून पडते तसे मनुष्याच्या वृद्धावस्थेतल्या मृत्यूचे आहे काय?

-ॲड.बी.एस.मोरे©३०.१०.२०२१

अट्टाहासी मेंदूमन व मनःशांती!

अट्टाहासी मेंदूमन व मनःशांती!

विश्व किंवा निसर्ग हे एक प्रचंड मोठे झाड आहे ज्याच्या फांद्या अनेकविध व फळेही अनेकविध पण या झाडाची मुळे किंवा मूळच माहित नाही. असेच फोफावत गेलेले, वाढलेले हे झाड. या झाडाच्या मुळाला आम्ही देव म्हणतो. हा देव या विश्वाचा किंवा निसर्गाचा निर्माता व आधार आहे अशी जगातील सर्व आस्तिकांची धारणा! सगळ्या विश्वाचा किंवा निसर्गाचा एकच देव किंवा परमेश्वर ही झाली एकेश्वरी कल्पना! पण झाडाला जशी अनेक मुळे असतात तशा हिंदू धर्मात विविध गुणवैशिष्ट्यांनी नटलेल्या अनेक देवदेवता आहेत. पण तरीही या सर्व देवदेवता एकाच परमेश्वराच्या किंवा परमात्म्याच्या शाखा आहेत असेही हिंदू धर्म मानतो.

एक गोष्ट मात्र खरी की विश्व किंवा निसर्गरूपी झाडाला जी अनेकविध फळे लागतात त्यांची चव ही झाडाच्या मुळांप्रमाणे घेता येत नाही तर त्या फळांच्या चवीप्रमाणेच घेता येते. म्हणजे विश्व किंवा निसर्गाच्या मुळाशी देव आहे असे मानले तरी विश्वाचा किंवा निसर्गाचा अनुभव हा देवाप्रमाणे नाही तर विश्व किंवा निसर्गाप्रमाणेच घ्यावा लागतो. मग देवाचा धर्म व निसर्गाचे विज्ञान यांची सांगड कशी घालायची? इथेच तर मानवी मनाचा खरा गोंधळ उडतो. हा गोंधळ का उडतो कारण माणसाने न दिसणाऱ्या व न अनुभवता येणाऱ्या देवाचा धर्म बनवला व तो निसर्गाच्या विज्ञानात घुसवला.

माणसाच्या कवटीत जो मेंदू आहे तो कवटीतून बाहेर काढला की मानवी शरीराचा एक मांसल अवयव म्हणून दृश्य होतो. पण या दृश्य मेंदूत असलेले मेंदूमन मात्र अदृश्य असते आणि हीच तर खरी निसर्गरूपी झाडाची किमया आहे. हे मेंदूमन निसर्गातील अनेकविध फांद्या स्वतःच्या ताब्यात ठेवून त्यावरील अनेकविध फळांची मालकी स्वतःकडे ठेवण्याचा प्रयत्न करते व मग त्या फांद्यांनी व फळांनी मेंदूमनाच्या मर्जी किंवा इच्छेनुसारच वागले पाहिजे असा निरर्थक  अट्टाहास करते.

वास्तविक विश्व किंवा निसर्ग रूपी झाडाच्या अनेकविध फांद्या व अनेकविध फळे निसर्ग नियमांप्रमाणे (जे नियम विज्ञानाचा मुख्य भाग आहेत) वागतात. निसर्गाचा हा सर्व लवाजमा मेंदूमनाच्या ताब्यात राहणे शक्यच नाही. अहो, मेंदूला चिकटलेल्या शरीराचे अवयव तरी या मेंदूमनाच्या ताब्यात राहतात का? प्रत्येक अवयवाचा नमुना वेगळा व कार्यपद्धती वेगळी. या सर्व इंद्रिये, अवयवांचा राजा बनून त्यांच्यावर नियंत्रण ठेवतानाच मेंदूमनाची खूप त्रेधातिरपीट उडते. मग निसर्गाच्या अनेकविध फांद्या व फळांचे अनेकविध भाग असलेल्या वस्तू व माणसांवर नियंत्रण ठेवण्याची मेंदूमनाची काय पात्रता! ही विश्वमाया आहे. मेंदूमनाला हे कळते पण वळत नाही. एवढे कळूनही मेंदूमन विश्व/निसर्ग नियंत्रणाचा अट्टाहास करतेच व त्या नादात स्वतःची शांती हरवून बसते. मग देवाची ध्यानधारणा, प्रार्थना यातून आभासी शांती मिळविण्याचा प्रयत्न करते. खरं तर, आपल्याच इच्छेप्रमाणे जगाने वागले पाहिजे हा अट्टाहास सोडला की मनाला आपोआप शांती मिळते. त्यासाठी देवाच्या ध्यानधारणेची किंवा प्रार्थनेची बिलकुल गरज नसते. आपले शरीरच धड आपल्या ताब्यात नाही मग आपल्या घरातील माणसांनी म्हणजे आपला जीवनसाथी (पती/पत्नी), मुलेबाळे यांनी आपल्या ताब्यात रहावे, आपल्या मर्जी, इच्छेनुसार वागावे हा मेंदूमनाचा अट्टाहास किती वाईट बरे.

मेंदूमनाचा त्यापुढील मूर्ख अट्टाहास म्हणजे आपल्या नातेवाईकांनी, आपल्या मित्रांनी आणि इतकेच काय समाजातील अनोळखी माणसांनी सुद्धा आपल्या इच्छेप्रमाणे वागावे. शक्य आहे का हे? वागू द्या या अनेकविध फांद्या व फळांना त्यांच्या विशिष्ट गुणधर्म व आवडीनिवडी प्रमाणे व निसर्ग नियमांप्रमाणे! सोडून द्या हो तुमच्या मेंदूमनाचा निरर्थक अट्टाहास की त्यांनी तुमच्या ताब्यात राहून तुमच्या मर्जी, इच्छेप्रमाणे वागावे. तुमच्या आयुष्यात तुमच्या वाट्याला येणाऱ्या वस्तू व माणसांकडून जास्त अपेक्षा करायच्या नाहीत. त्यांच्या व तुमच्या संबंधातील मर्यादित शेअर ओळखा. व्यावहारिक काय किंवा माया, प्रेमाचा काय, देवाणघेवाणीचा तेवढाच शेअर घ्या व द्या व मग पुढच्या सर्व अपेक्षा सोडून द्या. असे केले तरच तुमच्या मेंदूमनाला मनःशांती मिळेल.

-ॲड.बी.एस.मोरे©२८.१०.२०२१

DO NOT OVERREACH WITH NATURE!

DO NOT OVERTHINK, OVERACT, OVERREACH WITH NATURE!

When everything is normal naturally why are you making it abnormal artificially? Let things happen in their natural course. Let love come naturally as you cannot grab love forcefully. Let your man oriental i.e. artificial things remain only natural supplement to original natural & not unnatural intermeddling or intrusion with original natural by destructive over thinking, over action & over reaching with Nature! Please do not overthink, overact, overreach with Nature!

-Adv.B.S.More©24.10.2021