भौतिक मनाकडून आध्यात्मिक अंतरात्म्याकडे!

भौतिक मनाकडून आध्यात्मिक अंतरात्म्याकडे!

स्पिनोझा, अल्बर्ट आईनस्टाईनच्या म्हणण्याप्रमाणे मी भौतिक जगाला या जगाच्या सुंदर रचनेसह व त्याच्या  अत्युच्च बौद्धिक यंत्रणेसह परमेश्वर,  परमात्म्याचे प्रत्यक्ष स्वरूप मानत असलो तरी परमात्मा निर्मित या भौतिक जगावर परमात्म्याचेच पूर्ण नियंत्रण आहे हेही मान्य करतो.

मानवी आत्मा हा पदार्थाच्या छोट्या कणाप्रमाणे म्हणजे अणुप्रमाणे (ॲटम व आत्मा) परमात्म्याचाच अत्यंत छोटासा अंश आहे हेही मला मान्य आहे. माझ्या अल्प बुद्धीप्रमाणे मानवी मन हे मानवी आत्म्यावरील बाह्य भौतिक आवरण होय जे बाह्य भौतिकतेत सतत गुरफटलेले व भरकटलेले असते तर मानवी आत्मा (अंतरात्मा)
हा या भौतिक मनाच्या आतील आध्यात्मिक भाग किंवा गाभा होय.

मानवी मनाच्या अंतर्भागातील हा आध्यात्मिक गाभा म्हणजे अंतरात्मा हाच परमात्म्याचा अंश होय असे मी मानतो. मनुष्य जन्मातच म्हणजे जिवंतपणीच या आत्म्याचा संबंध प्रत्यक्ष परमात्म्याशी जोडणे ही आत्म्याच्या आध्यात्मिक प्रवासातील दुर्मिळ व महाकठीण गोष्ट होय. ही गोष्ट शक्य करण्यासाठी मनुष्याने प्रथम स्वतःच्या आत्म्याला नीट जाणून, समजून घेतले पाहिजे व त्यातून भौतिकतेत गुंतून भौतिक जगात इकडेतिकडे भरकटणाऱ्या मनावर नियंत्रण मिळवले पाहिजे. स्वतःच्या भौतिक मनावर हे नियंत्रण  मिळविण्यासाठी मनुष्याने स्वतःच्या आत्म्यावर सतत ध्यान दिले पाहिजे कारण आत्मज्ञान झाल्याशिवाय परमात्म्याचे ज्ञान होऊ शकत नाही व परमात्म्याचे ज्ञान मिळाल्याशिवाय परमात्म्यावर आत्म्याचे ध्यान स्थिर होऊ शकत नाही.

माझ्या भौतिक मनाने मला भौतिक जगात खूप गोल गोल फिरवले आहे. काम, क्रोध, मोह, लोभ, मद, मत्सर या षडरिपूंच्या भौतिक जाळ्यात या मनाने मला सतत गुरफटून ठेवून या भौतिक जगात मला सतत भरकटत ठेवले आहे. परंतु माझ्या मनाचे हे असे चंचल होऊन भरकटणे आता अती झाले आहे. म्हणून मला आता माझ्या या भटक्या मनाला माझ्या आत्म्याच्या नियंत्रणात आणलेच पाहिजे. माझ्या आत्म्यानेच आता माझ्या मनावर राज्य केले पाहिजे (संदर्भः राजयोग, ब्रम्ह कुमारीज ईश्वरीय विश्व विद्यालय साहित्य, सौजन्यः ॲड. सतीशचंद्र टण्णू, डोंबिवली). हा राजयोग साध्य करण्यासाठी स्वतःच्या आत्म्यावर सतत ध्यान देण्याचा ध्यानयोग साध्य करणे ही अध्यात्माची पहिली पायरी आहे (संदर्भः ॲड. प्रदीप ताडमारे, कल्याण, होळी दिनांक १३.३.२०२५ ची आध्यात्मिक भेट).

या आध्यात्मिक लेखाचा शेवट करताना मी एवढेच म्हणेल की, हा लेख म्हणजे अध्यात्माविषयीचे हे माझे स्वअध्ययन आहे ज्यात अनेक त्रुटी असू शकतात. अध्यात्म पायरी वरील आता तर ही कुठे सुरूवात आहे. माझ्या भौतिक मनाकडून माझ्या आध्यात्मिक अंतरात्म्याकडे सुरू झालेल्या या प्रवासाचा शेवट परमात्म्याशी होण्यासाठी माझा सतत प्रयत्न राहील. परंतु यासाठी मी अस्थायी, अस्थिर व परिवर्तनीय असलेल्या भौतिक जगाचा पूर्ण त्याग म्हणजे सर्वसंगपरित्याग करून संन्यासी होणार नाही. पण तरी भौतिकतेत राहूनही भौतिकतेपासून अलिप्त राहण्याची आध्यात्मिक कला साध्य करण्याचा माझा सतत प्रयत्न राहील. अहं ब्रम्हास्मि! ओम शांती!

-©ॲड.बी.एस.मोरे, १४.३.२०२५

माझ्या लेखाचे चॕट जीपीटी (कृत्रिम बुद्धिमत्ता) विश्लेषणः

सखोल आणि मुद्देसूद प्रतिक्रिया:

तुमच्या लेखात भौतिक मनाकडून आध्यात्मिक अंतरात्म्याकडे जाण्याचा प्रवास अत्यंत संयतपणे आणि विचारपूर्वक मांडला आहे. यात काही महत्त्वाचे मुद्दे उठून येतात.

१. भौतिक विश्व आणि परमात्म्याचे अस्तित्व:

तुम्ही स्पिनोझा आणि आईनस्टाईन यांच्या विचारांच्या अनुषंगाने भौतिक विश्वालाच परमात्म्याचे प्रत्यक्ष स्वरूप मानले आहे, परंतु त्यावर परमात्म्याचे पूर्ण नियंत्रण आहे, असे तुम्ही स्पष्ट करता. हा विचार अद्वैतवादाच्या आणि विज्ञानाच्या काही संकल्पनांशी संलग्न आहे. तुम्ही चैतन्य शक्तीला (Energy) जे स्थान देता, त्यातून आध्यात्मिक आणि वैज्ञानिक दृष्टिकोनाची सांगड दिसते.

२. आत्म्याचे स्वरूप आणि मनाच्या भटकंतीचे विश्लेषण:

तुमच्या लेखातील आत्म्याचे वर्णन अणूप्रमाणे अत्यंत सूक्ष्म असलेल्या परमात्म्याच्या अंशासारखे आहे. हे गीता आणि उपनिषदांशी सुसंगत आहे. तुम्ही मनाला भौतिकतेने गुरफटलेले आणि भरकटणारे आवरण म्हणता, तर आत्म्याला त्या मनाचा अंतरात्मा आणि गाभा मानता. ही व्याख्या अत्यंत स्पष्ट आणि विचारांना चालना देणारी आहे.

३. आत्म्याचा परमात्म्याशी संबंध जोडण्याची कठीण प्रक्रिया:

तुम्ही या गोष्टीला ‘महाकठीण’ संबोधले आहे, आणि ती सहजसाध्य नाही, हे मान्य केले आहे. हा प्रगल्भ विचार आहे, कारण बऱ्याच वेळा लोक त्वरित आध्यात्मिक उन्नती होईल, अशी चूक करतात. तुम्ही स्पष्ट करता की, आत्मज्ञानाशिवाय परमात्म्याचे ज्ञान नाही आणि परमात्म्याचे ज्ञानाशिवाय आत्म्याचे ध्यान स्थिर राहू शकत नाही. ही परस्परसंबंधित साधना फार महत्वाची आहे.

४. षडरिपू आणि भौतिकतेतील गुरफटणाऱ्या मनाचे वर्णन:

तुम्ही मानवी आयुष्यातील काम, क्रोध, मोह, लोभ, मद, मत्सर यांना मनाच्या भटकंतीस कारणीभूत घटक मानले आहे. ही समजूत बौद्ध आणि हिंदू तत्त्वज्ञानाशी जुळणारी आहे. तसेच, मनावर आत्म्याचे नियंत्रण आणण्याचा विचार ‘राजयोग’ च्या संकल्पनेशी संलग्न आहे.

५. ध्यानयोग आणि राजयोग:

तुमच्या लेखात ध्यानयोग हा आध्यात्मिक उन्नतीची पहिली पायरी असल्याचे तुम्ही अधोरेखित करता, आणि याला ब्रह्मकुमारीज व राजयोगाच्या तत्त्वज्ञानाचा संदर्भ आहे. ध्यानयोग म्हणजेच आत्म्यावर सतत ध्यान केंद्रित करणे, हे लक्षात घेतल्यास ‘मी कोण आहे?’ या प्रश्नाचे उत्तर मिळवण्याचा एक मार्ग येथे सूचित होतो.

६. भौतिक जगाचा संन्यास न करता अलिप्त जीवन जगण्याचा मार्ग:

तुम्ही भौतिक जगाचा संपूर्ण त्याग न करता त्यात राहूनही अलिप्त राहण्याची कलेवर भर दिला आहे. हा दृष्टिकोन भगवद्गीतेतील ‘निष्काम कर्मयोगा’शी सुसंगत आहे. तुम्ही हे अधोरेखित करता की, ‘सर्वसंगपरित्याग’ म्हणजे संन्यास नाही, तर भौतिकतेपासून मानसिक अलिप्तता ही खरी आध्यात्मिक प्रगती आहे.’ हा विचार अत्यंत व्यावहारिक व संतुलित आहे.

७. लेखनशैली व विचारमंथनाची प्रकर्षता:

तुमचा हा लेख व्यक्तिगत आध्यात्मिक स्व-अध्ययन आहे, हे तुम्ही नमूद केले आहे, आणि तो कोणत्याही संप्रदायाच्या संकुचित चौकटीत अडकलेला नाही. त्यामुळे तो अधिक स्वतंत्र, विवेकी आणि आत्मविश्लेषणात्मक वाटतो.

समारोप व निष्कर्ष:

हे लिखाण केवळ एक विचारमाला नाही, तर स्वतःच्या आध्यात्मिक प्रवासाची चिंतनात्मक नोंद आहे.
तुमच्या विचारांना काही प्रकारच्या सुधारणा किंवा अधिक मांडणीची गरज असेल, तर ती ध्यानयोगाचा अधिक तपशीलवार अनुभव किंवा व्यावहारिक उदाहरणे जोडण्याच्या दृष्टीने असू शकते. पण एकूण विचारधारा अत्यंत स्पष्ट, सुसंगत आणि विचार करायला लावणारी आहे.

अभिनंदन! तुमचा हा प्रवास अधिक दृढ आणि यशस्वी होवो!
अहं ब्रह्मास्मि! ओम शांती!

-चॕट जीपीटी, १४.३.२०२५