जोखीम!
वकिली हीच जोखीम होती, त्यात धोका होता आणि त्या जोखीमेचे पडसाद आयुष्यावर पडले. माझ्या दिवसाची रात्र झाली आणि रात्रीचा दिवस झाला आणि माझे जैविक घड्याळ पार बिघडून गेले. याला व्यावसायिक जोखीम/धोका (आॕक्युपेशनल हजार्ड) म्हणतात. गिरणी कामगार कापड गिरणीत काम करताना त्यांच्या नाकातोंडात कापसाचे कण जायचे व त्यातून काही जणांना फुफ्फुसाचा क्षयरोग (टी.बी.) व्हायचा. ती तसली नोकरी हा सुद्धा व्यावसायिक जोखमीचा/धोक्याचा भाग होता.
१९८८ ला वकिली सुरू करण्यापूर्वी सर्वकाही ठीक होते. मी वेळेवर सकाळी लवकर उठायचो व रात्री लवकर झोपायचो. म्हणजे शाळा, कॉलेजचे शिक्षण चालू असताना व अकौंटस क्लार्कची नोकरी करीत असताना माझे जैविक घड्याळ एकदम नॉर्मल होते. तसे नसते तर मी उच्च शिक्षण घेऊ शकलो नसतो व नोकरीही करू शकलो नसतो. पण १९८८ साली इंडियन डेरी कॉर्पोरेशन (आय.डी.सी.) ही केंद्र सरकारची कंपनी बंद पडली व मला पाच वर्षांच्या नोकरीतच अकाली स्वेच्छा सेवानिवृत्ती (व्ही.आर.एस.) घ्यावी लागली व पुढे नोकरी करीत राहण्यापेक्षा वकिलीत पडण्याची मला हुक्की आली. आली लहर केला कहर या म्हणीनुसार माझ्या त्या हुक्कीने मला आयुष्यभर बुक्की मारली. बुक्की कसली सारख्या बुक्क्याच मारल्या आयुष्यभर.
सकाळी लवकर उठायची सवय म्हणून सकाळी १०.३० वाजता कोर्टात जाऊन बसायचो. कल्याण, उल्हासनगर, ठाणे, कॕट व हायकोर्ट या सगळ्या कोर्टात पहिली तीन वर्षे (१९८८-१९९०) सकाळी १०.३० ला जाऊन बसायचो. पण क्लायंटस मिळताना नाकीनऊ आले. सिनियर वकील महिन्याला ५०० रूपये देऊन चांगले राब राब राबवून घ्यायचे दिवसभर. लग्न तर केलेले, मुलगी तर झालेली आणि मग महिना ५०० रूपये कमवून संसार कसा चालणार माझा? मग कोर्टातून अक्षरशः पळ काढला आणि स्वतःच्या हिंमतीवर पार्ट टाईम लिगल कन्सल्टन्सीची कामे मिळवू लागलो. ती अर्धवेळ वकिलीची कामे सकाळी नसायची तर संध्याकाळी ४ ते ५ नंतर सुरू व्हायची. मग सकाळी लवकर कशाला उठून बसा? अशाप्रकारे माझे जैविक घड्याळ वकिलीने बिघडवले ते कायम बिघडवलेच. रात्रभर जागणे, सकाळी झोपून दुपारी उठणे व संध्याकाळी पार्ट टाईम लिगल कन्सल्टन्सी करणे हा दिनक्रम गेली २० ते २५ वर्षे चालू आहे. त्यामुळे माझे जैविक घड्याळ आता पूर्वपदावर व तेही ६८ वर्षाच्या उतार वयात येऊच शकत नाही. हा निद्रानाशाचा आजार नसून जैविक घड्याळ बिघडल्याचा आजार आहे जो अत्यंत जुनाट आहे. हा आजार बरोबर घेऊनच मी मरणार.
शेवटी व्हायचे ते झालेच. माझ्या उलट्या जैविक घड्याळामुळे शरीर बिघडले. हृदयात २ एवी ब्लॉक झाला व बद्धकोष्ठानंतर चुंबळ मूळव्याधीचा त्रास वाढत गेला. शौच कर्म करताना रक्त पडणे हे नित्याचे झाले. तीन कार्डिओलॉजिस्टसनी पेसमेकर सर्जरी करायलाच पाहिजे असे सांगितलेय तर तज्ञ एम.एस. (आयुर्वेद) डॉक्टरने चुंबळ रक्ती मूळव्याध तिसऱ्या स्टेजला (थर्ड डिगरी) गेल्याने मूळव्याध सर्जरी (आॕपरेशन) करायला सांगितलेय. दोन्ही आजाराची दोन आॕपरेशन्स व तीही ६८ या उतार वयात? मी हार्टचे पेसमेकर आॕपरेशन इच्छाशक्ती/मनोबलाच्या जोरावर टाळले आणि चालताना होणारा त्रास आपोआप कमी झाला. आता फक्त कोलेस्ट्राल कंट्रोल व रक्त पातळ करायच्या गोळ्या घेतो. मूळव्याध सर्जरी केली पाहिजे हे आता आयुर्वेदीक सर्जनने मला सांगितलेय. मी ती करणार नाही असे मनाला ठाम बजावलेय. यावर काही आयुर्वेदीक गोळ्या आहेत तेवढ्याच घेत राहणार. यामुळे पुढे काय होईल हे मला आज सांगता येणार नाही. भयंकर त्रासही होईल कदाचित. पण तरीही दोन्ही आॕपरेशन्स करायची नाहीत असे ठरवले आहे. बघूया निसर्ग किंवा परमेश्वर किती साथ देतो ते. वकिली व्यवसायात पडण्याची जोखीम घेतली व ती आयुष्यभर हिंमतीने पेलली. आता वृद्धापकाळी ही आरोग्याची जोखीम घेतोय. बघूया, या जोखमीचे काय होते ते!
मेरा नही, तेरा नही, मेरा नही तेरा नही, इसका नही उसका नही, किसीका नही, ये दोष तकदीर का सारा है, ये दोष तकदीर का सारा है! (दुश्मन चित्रपटातील गीत)
ही जोखीम अंगावर घेऊन पुढील खडतर आयुष्य जगत असताना ज्यांनी मला खूप आनंद दिला त्या जुन्या आठवणींना अधूनमधून उजाळा देत असतो.
-©ॲड.बी.एस.मोरे, १०.७.२०२४
